MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

Dyskusja o przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) po 2013 r. została zainicjowana podczas zakończonego w 2008 r. Przeglądu WPR (ang. Health Check), w ramach którego zmodyfikowano instrumenty obecnej WPR, nie naruszając przy tym jej struktury, w szczególności nie dokonując istotnych zmian w wysokości pułapów (kopert) krajowych i wysokości wsparcia w poszczególnych obszarach. Przegląd WPR, pomimo tego, że nie zakładał przeprowadzenia głębokich reform tej polityki, wytyczył kierunki przyszłych zmian. Przede wszystkim zdefiniowano i dołączono do listy celów WPR tzw. nowe wyzwania obejmujące: zmiany klimatyczne, energię odnawialną, gospodarkę wodną, różnorodność biologiczną, działania towarzyszące w sektorze mleczarskim, innowacyjność w zakresie czterech pierwszych wyzwań. Kwestie te będą najprawdopodobniej odgrywać istotną rolę w dalszej debacie na temat przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej i aktualizacji jej celów.

1. W opinii Rządu RP Wspólna Polityka Rolna także po 2013 r. będzie odgrywać kluczową rolę w zapewnieniu w UE: bezpieczeństwa żywnościowego, zrównoważonego rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, równych warunków konkurencji na jednolitym rynku rolnym a także silnej pozycji konkurencyjnej UE na globalnym rynku rolnym. Z uwagi na wielofunkcyjność rolnictwa i obszarów wiejskich WPR po 2013 r. powinna być także efektywnym instrumentem skierowanym na nowe wspólnotowe wyzwania, m.in. związane z ochroną zasobów naturalnych, zmianami klimatycznymi, gospodarką wodną, różnorodnością biologiczna oraz energią odnawialną. Rząd RP zwraca uwagę, iż wiele z tych wyzwań ma charakter ponadgraniczny a nawet globalny, co czyni z nich kwestie istotne dla całej Unii, które mogą być efektywnie rozwiązane na poziomie wspólnotowym. Przyszły kształt WPR powinien także brać pod uwagę skutki ewentualnego porozumienia w ramach DDA WTO dla rolnictwa Unii Europejskiej.

2. Zdaniem Rządu RP, aby zapewnić skuteczność i efektywność WPR w realizacji powyższych zadań w przyszłości kolejne zmiany tej polityki powinny:  zachować w pełni jej wspólnotowy charakter, w szczególności w wymiarze finansowym, zapewniając równewarunki konkurencji na jednolitym rynku UE,  powiązać poziom i dystrybucję wsparcia finansowego poszczególnych działań, w tym, w zakresie wsparcia bezpośredniego z aktualnymi i przyszłymi celami, co m.in. wymaga odejścia od historycznych pułapów (kopert) płatności bezpośrednich odzwierciedlających intensywność i poziom produkcji rolnej w poszczególnych państwach członkowskich sprzed kilkunastu lat, a także  ograniczyć koszty wdrożeniowe zarówno po stronie instytucji UE, państw członkowskich jak i samych beneficjentów, co wymaga dalszego uproszczenia tej polityki. Przyszła WPR musi być zrozumiała dla rolników, a także dla podatników i bez jej radykalnego uproszczenia nie będzie to możliwe.

3. Zważywszy na: rozszerzenie zakresu celów WPR o nowe wspólnotowe wyzwania, przy zachowaniu większości dotychczas realizowanych zadań, kluczową rolę solidarności finansowej dla sprawnego funkcjonowania jednolitego rynku, a także  zmniejszenie poziomu wsparcia cenowego, Rząd RP podkreśla konieczność zapewnienia odpowiedniego poziomu finansowania wspólnotowego tej polityki po 2013 r. - co najmniej na obecnym poziomie. Jednocześnie Rząd RP wyraża przekonanie, iż istotnym zagrożeniem dla dostarczania europejskiej wartości dodanej przez WPR w przyszłości byłoby zwiększenie  współfinansowania tej polityki z budżetów krajowych, a w szczególności wprowadzenie współfinansowania krajowego płatności bezpośrednich. Zmiana taka zahamowałaby proces spójności gospodarczej we Wspólnocie, zmuszając biedniejsze państwa członkowskie do zwiększenia wydatków publicznych na zapewnienie równych warunków konkurencji dla swojego sektora rolnego na jednolitym rynku, lub też do rezygnacji z korzyści ekonomicznych związanych z konkurowaniem na równych zasadach w tym sektorze. Próby renacjonalizacji WPR zdaniem Rządu RP są niedopuszczalne.

4. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, zdaniem Rządu RP, zasadne jest także zachowanie dotychczasowej struktury WPR, tj. wszystkich trzech elementów obecnej polityki:  wspólnej organizacji rynków,  systemu płatności bezpośrednich oraz  polityki rozwoju obszarów wiejskich.

Interwencja rynkowa

5. Rząd RP stoi na stanowisku, iż w związku z otwieraniem się rynku wspólnotowego na konkurencję zewnętrzną i rosnącą niestabilność międzynarodowych rynków rolnych niezasadne byłoby dalsze ograniczanie interwencji rynkowej w prawodawstwie wspólnotowym. Mechanizmy interwencji powinny także w przyszłości stabilizować rynkowe warunki produkcji, współdecydując w ten sposób o bezpieczeństwie żywnościowym UE. Wspólna Polityka Rolna powinna zatem zachować dotychczasowe skuteczne instrumenty interwencji rynkowej – nie są już one podstawowym sposobem wsparcia dochodów rolniczych, jednak skutecznie zapewniają „siatkę bezpieczeństwa” uruchamianą w pełni w sytuacjach szczególnych (duży spadek cen, wzrost wahań cen). Zachowanie możliwości skutecznej interwencji jest istotne w sektorach o szczególnej roli dla środowiska i regionów.

Efektywne instrumenty stabilizacji rynku są szczególnie ważne dla większości średnich i mniejszych gospodarstw, które mają ograniczone możliwość finansowe radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi. Rząd RP zwraca uwagę, iż skuteczność mechanizmów interwencji rynkowej zależy nie tylko od zakresu instrumentów prawnych w strukturze WPR, ale także od terminowego ich uruchamiania w reakcji na zmiany sytuacji rynkowej.

6. Jednocześnie w opinii Rządu RP konieczne jest funkcjonalne i finansowe wzmocnienie instrumentów kompensujących konsekwencje dotychczasowego ograniczenia działań interwencyjnych, z wykorzystaniem uwolnionych w ten sposób środków budżetu UE.

Szczególną rolę w tym względzie należałoby przypisać działaniom promocyjnym (zarównona rynku UE jak i rynkach międzynarodowych), a także - z uwagi na wzrost intensywności pojawiania się nowych czynników ryzyka w produkcji rolnej, związanych m.in. ze zmianami klimatu (susze, patogeny zwierząt i roślin) - nowoczesnym instrumentom zarządzania ryzykiem i kryzysami w rolnictwie. W tym kontekście, w opinii Rządu RP należałoby rozważyć wyodrębnienie w ramach jednolitej organizacji rynku rozwiązań, wraz z odpowiednim wsparciem finansowym, o oddziaływaniu horyzontalnym w zakresie promocji produktów rolnych w formie zbliżonej do rozwiązań przyjętych w ramach reformy rynku wina, tj. opartej na wieloletnim programowaniu i trwałości alokacji na poszczególne państwa członkowskie uczestniczące w rynku ,  promocji odpowiednich praktyk żywieniowych wśród poszczególnych grup konsumenckich;  zarządzania kryzysowego na rynku wewnętrznym na wypadek wystąpienia takich zagrożeń dla spójności wymiany handlowej produktami rolno-żywnościowymi, jak zagrożenia epizootyczne, spadek zaufania konsumentów do produktu, inne.

Płatności bezpośrednie

7. Rząd RP stoi na stanowisku, iż wspólnotowe płatności bezpośrednie powinny pozostać instrumentem WPR, odpowiedzialnym za: wsparcie i stabilizację dochodów rolniczych utrzymanie użytków rolnych w dobrej kulturze rolnej, zgodnej z wymogami środowiska rekompensowanie kosztów związanych z wypełnianiem wymogów wspólnotowych (w odniesieniu do jakości i sposobów produkcji) związanych z realizacją pozaprodukcyjnych dóbr publicznych, a także zapewnienie równych warunków konkurencji w ramach jednolitego rynku rolno-żywnościowego. Funkcja w zakresie wspierania dochodów i utrzymania gruntów dobrej kulturze jest szczególnie istotna w regionach o gorszych naturalnych warunkach gospodarowania - odejście lub istotne ograniczenie płatności bezpośrednich w ramach WPR groziłoby trwałym porzuceniem działalności rolniczej w wielu takich regionach UE i nadmierną koncentracją i intensyfikacją produkcji rolnej w innych regionach. Tym samym, płatności bezpośrednie powinny dalej służyć zapewnianiu stabilności ekonomicznej i zrównoważonego rozwoju rolnictwa wspólnotowego, a także bezpieczeństwa żywnościowego i środowiskowego UE. Ich rola w tym zakresie może wzrosnąć w przyszłości w scenariuszu niskich cen rolnych na międzynarodowych rynkach lub w sytuacji ograniczenia skuteczności interwencji rynkowej w ramach WPR.

8. Zdaniem Rządu RP o wysokiej użyteczności tego instrumentu w przyszłej WPR decydować będzie jego zgodność z kryteriami WTO, stosunkowo niskie koszty wdrożeniowe zarówno po stronie administracji publicznej jak i beneficjentów, a przede wszystkim skuteczność w promowaniu wielofunkcyjności rolnictwa wspólnotowego.

9. Zdaniem Rządu RP wysokość środków finansowych dla UE-27 na płatności bezpośrednie powinna uwzględniać skalę obecnych i przyszłych zadań publicznych realizowanych w ramach wsparcia rolnictwa UE i powinna być nie mniejsza, niż poziom realizowany w obecnej perspektywie finansowej.

10. Rząd RP stoi na stanowisku, iż system płatności bezpośrednich wymaga pilnej zmiany polegającej na jego dalszym uproszeniu i ujednoliceniu formy stosowania w całej UE. W opinii Rządu RP konieczne jest odejście od obecnych rozwiązań, w których wysokość płatności (stawka SAPS lub średnia wartość uprawnień w SPS) i pułapy (koperty) krajowe odzwierciedlają historyczne poziomy i intensywność produkcji w poszczególnych państwach członkowskich sprzed kilkunastu lat. Nowy system płatności powinien być związany z powierzchnią użytków rolnych (uproszczony obecny system SAPS), uwzględniać realizację wymogów w zakresie ochrony środowiska i dodatkowe wsparcie finansowe dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania. Zdaniem Rządu RP system polegający na jednolitej stawce powierzchniowej w całej UE (flat-rate) lepiej służyłby realizacji obecnych i przyszłych celów WPR niż system dzisiejszy.

11. Proponowane zmiany pozwoliłyby na:  ograniczenie kosztów wdrożeniowych, zarówno na poziomie administracyjnym jak i gospodarstw rolnych,  utrzymanie powszechnego charakteru tego podstawowego instrumentu wsparcia w ramach WPR,  wyeliminowanie negatywnego wpływu obecnych rozwiązań na warunki konkurencji na jednolitym rynku, a także  lepsze odzwierciedlenie w strukturze finansowej aktualnych funkcji wspólnej polityki rolnej i tym samym poprawę efektywności tego instrumentu WPR.

Polityka rozwoju obszarów wiejskich

12. W opinii Rządu RP wyniki debaty w ramach przeglądu Wspólnej Polityki Rolnej pokazują, że uzasadnienie dla polityki rozwoju obszarów wiejskich wzrasta. Należy podkreślić rolę II filara WPR w procesie przekształceń strukturalnych i modernizacji na obszarach wiejskich  i w rolnictwie, w tym w przyspieszaniu szczególnie ważnego dla nowych państw członkowskich procesu doganiania (ang. catching-up). Mając to na uwadze, Rząd RP  opowiada się za utrzymaniem silnej roli polityki rozwoju obszarów wiejskich po roku 2013.

Instrumenty rozwoju obszarów wiejskich odgrywają także coraz większa rolę w realizacji zadań związanych z nowymi wyzwaniami stojącymi przed Wspólnotą, wymagającymi zaangażowania rolnictwa europejskiego i obszarów wiejskich. Polityka rozwoju obszarów wiejskich wydaje się być dobrym narzędziem do realizacji obecnie zdefiniowanych nowych funkcji WPR, związanych z „nowymi wyzwaniami” (zmiany klimatyczne, energię odnawialną, gospodarkę wodną, różnorodność biologiczną, działania towarzyszące w sektorze mleczarskim, innowacyjność). Istotnym jest jednak, aby inwestycjom w zakresie nowych wyzwań towarzyszyły również nakłady na innowacyjne przedsięwzięcia zmierzające do stworzenia nowoczesnej infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu na obszarach wiejskich. Tylko spójna realizacja wszystkich powyższych działań doprowadzi do poprawy sytuacji gospodarczej na terenach wiejskich oraz zapewni ich stabilny i zrównoważony rozwój w dłuższej perspektywie. Kontynuowanie działań związanych z nowoczesnymi technologiami informacyjno-komunikacyjnymi zainicjowanych w ramach Europejskiego Planu Naprawy Gospodarczej również po roku 2013, pozwoli na podniesienie atrakcyjności obszarów wiejskich oraz zmniejszenie dystansu dzielącego je od obszarów miejskich.

13. Jednocześnie Rząd RP pragnie podkreślić, iż sposób finansowania nowych wyzwań poprzez mechanizm modulacji (przeniesienia środków z I-go do II go filara), przyjęty w ramach przeglądu health-check jest niewłaściwym rozwiązaniem ponieważ petryfikuje niekorzystny dla nowych państw członkowskich sposób dystrybucji środków w kopertach płatności bezpośrednich w oparciu o historyczny poziom produkcji.

14. Zdaniem Rządu RP, biorąc pod uwagę: rosnące potrzeby w zakresie wspierania procesów dostosowawczych wspólnotowego sektora rolno-żywnościowego do globalnej konkurencji oraz rozszerzenie zakresu zadań, które są adresowane w tej części WPR o nowe wspólnotowe wyzwania, zasadne byłoby utrzymanie budżetu II filara WPR na obecnym poziomie lub jego zwiększenie.

15. Jednocześnie Rząd RP pozytywnie ocenia obecne podejście do wsparcia w ramach II filara WPR, polegające na dostarczeniu szerokiego instrumentarium działań i pozostawieniu krajom członkowskim stosunkowo dużej swobody w zakresie tworzenia programów, dostosowanych do potencjału krajów lub regionów w zakresie realizacji wspólnotowych celów a także ich potrzeb w zakresie rozwoju. Określenie przyszłego kształtu tego filara WPR będzie też wymagało dokonania analizy istniejących instrumentów rozwoju obszarów wiejskich i ewentualnego ich uzupełnienie o nowe instrumenty. Jednocześnie należy podkreślić walory odrębnego funkcjonowania Funduszu EFRROW i zarządzania środkami wsparcia rozwoju obszarów wiejskich ze względu na wzajemne sprzężenie instrumentarium tego funduszu z ewolucją I filara WPR. W odniesieniu do rozdziału środków II-go filara WPR konieczne jest zachowanie dotychczasowych zasad alokacji, w szczególności, w odniesieniu do środków, które trafiły do EFRROW z polityki spójności konieczne jest zachowanie zasad alokacji opartych o zmodyfikowaną metodologię berlińską przyjętą przez Radę Europejską w grudniu 2005 r. Rząd RP deklaruje również otwartość w dyskusjach na temat poprawy koordynacji działań na rzecz obszarów wiejskich prowadzonych w ramach II filara WPR i polityki spójności, w świetle doświadczeń zebranych w pierwszych latach funkcjonowania EFRROW.

16. Rząd RP stoi na stanowisku, iż rozważając przyszłość rozwoju obszarów wiejskich należy także wziąć pod uwagę zmieniającą się Politykę Spójności, która obok instrumentów II filara WPR powinna stanowić istotne źródło zmian na obszarach wiejskich. Priorytetem Wspólnoty powinno pozostać ograniczenie różnic pomiędzy regionami UE i dążenie do wyrównywania poziomu rozwoju pomiędzy obszarami wiejskimi a miejskimi, przy udziale obu polityk.

Kompleksowe wsparcie, jakie oferuje polityka rozwoju obszarów wiejskich, jest niezmiernie istotnym elementem wsparcia publicznego, które powinno być kontynuowane, w celu osiągnięcia trwałego rozwoju, umożliwiającego utrzymanie żywotności obszarów wiejskich, przyczyniając się jednocześnie do wzrostu konkurencyjności sektora rolnego.

Kompleksowa polityka na rzecz rozwoju obszarów wiejskich powinna również wykorzystywać przewagi konkurencyjne danego regionu oraz jego potencjał. Inwestycje w rozwijanie pozarolniczej działalności na terenach wiejskich przyczynią się do wzrostu atrakcyjności tych terenów dla zamieszkałej ludności. Z tego względu niezbędnym staje się wzmocnienie działań na rzecz promocji przedsiębiorczości i wsparcia inicjatyw lokalnych w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy oraz poprawy dostępu do informacji i usług publicznych, w tym świadczonych drogą elektroniczną, co przyczyni się do poprawy warunków życia ludności wiejskiej.

Rola Wspólnej Polityki Rolnej w realizacji celów Wspólnoty

17. Rząd RP zwraca uwagę na szczególną rolę WPR w procesie integracji europejskiej oraz w realizacji szeregu celów wspólnotowych wykraczających poza tradycyjnie pojmowane funkcje rolnictwa związane z produkcją żywności, a także wydatny wkład w rozwój obszarów wiejskich. Polityka ta w sposób skuteczny i efektywny realizuje postawione przed nią cele traktatowe, m.in. dzięki ciągłej adaptacji do zmieniających się uwarunkowań i oczekiwań obywateli. Szczególne znaczenie WPR dla nowych państw członkowskich wynika z jej potencjału w zakresie zapewniania równych warunków konkurencji na obszarze jednolitego rynku, a także z jej zasadniczej roli dla rozwoju obszarów wiejskich oraz wkładu w spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną w wymiarze krajowym i wspólnotowym. Już w obecnym kształcie, dzięki reformom z 2000 r., 2003 r., 2005 r. i 2008 r., WPR jest polityką o dużym potencjale adaptacyjnym do nowych wyzwań Wspólnotowych, w dużym stopniu dostosowaną do zmienionych warunków rynkowych, mającą wielowymiarowy charakter, coraz silniej przyczyniającą się do zrównoważonego rozwoju całej Wspólnoty i pozwalającą na osiąganie celów Strategii Lizbońskiej.

18. Rząd RP pragnie podkreślić, iż WPR odegrała jedną z kluczowych ról w procesie rozszerzenia UE o 12 nowych państw z Europy środkowej i wschodniej, warunkując ich płynne włączenie w jednolity rynek UE, a także umożliwiając przyspieszenie procesów dostosowawczych, modernizacyjnych, restrukturyzacyjnych oraz przyczyniając się do wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. W ciągu czterech pierwszych lat członkowstwa Polski w UE, Wspólna Polityka Rolna wniosła duży wkład w aktywizację ekonomiczną i społeczną obszarów wiejskich oraz poprawę spójności ekonomicznej i społecznej w rozszerzonej UE Rząd RP podkreśla także stałe dążenia administracji rządowej i instytucji publicznych do efektywnego wykorzystania wspólnotowego wsparcia w Polsce dla zapewnienia jak największej wartości dodanej w zakresie promowania rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa poprzez instrumenty WPR.

19. Rząd RP zwraca uwagę, iż dzięki dotychczasowym reformom WPR osiągnięto duży postęp w zakresie przygotowania tej polityki do nowych wyzwań o charakterze wspólnotowym i globalnym. Redukcja wsparcia cenowego do bardzo niskiego obecnie poziomu, oraz zastąpienie go wsparciem bezpośrednim oddzielonym od produkcji ukierunkowało rozwój rolnictwa na potrzeby konsumentów UE ułatwiając mu przygotowania do globalnej konkurencji. Jednocześnie w ramach postanowień reform WPR (2003 r. i 2008 r.) uwarunkowano wsparcie rolnictwa od respektowania szeregu wymagań z zakresu ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt, bezpieczeństwa żywności (zasada wzajemnej zgodności), wzmocniono system doradztwa rolniczego oraz zreformowano i wzmocniono finansowo działania z zakresu rozwoju obszarów wiejskich. Dzięki tym reformom WPR realizuje nie tylko tradycyjny cel wspierania dochodów w rolnictwie i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego, ale także inne nowe funkcje publiczne, tj. ochronę środowiska, zmiany klimatu, zdrowie publiczne, dobrostan zwierząt, stając się skutecznym wspólnotowym narzędziem zapewniającym zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w UE-27 w wymiarze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym.

20. Rząd RP pragnie podkreślić, iż postęp w zakresie ukierunkowania wsparcia bezpośredniego WPR na nowe cele i zadania wspólnotowe dokonał się bez zmian w sposobie ustalania wysokości tego wsparcia w odniesieniu do regionów i krajów członkowskich. Obecne podejście wiąże wysokość krajowych pułapów wsparcia bezpośredniego z poziomem produkcji w odległym dziś okresie historycznym w oderwaniu od obecnych celów, zadań i kosztów związanych z ich realizacją. W rezultacie najniższe wsparcie trafia do państw i regionów o tradycyjnie ekstensywnych technikach produkcji, które często lepiej służą realizacji nowych celów WPR. Niespójne z celami WPR zróżnicowanie tego wsparcia jest też zagrożeniem dla warunków konkurencji i spójności jednolitego rynku rolnego. W tej sytuacji odejście od kryteriów historycznych i wyrównanie stawek płatności bezpośrednich w skali UE, postulowane przez wiele państw członkowskich stanowiłoby ważny krok w stronę uracjonalnienia mechanizmu finansowego WPR. W tym kontekście Rząd RP z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie podjęte przez Radę i Komisję w konkluzjach Przeglądu WPR w 2008 r. do dokładnego przeanalizowania możliwości rozwoju systemu płatności bezpośrednich we Wspólnocie i rozwiązania kwestii różnych poziomów płatności bezpośrednich w poszczególnych Państwach Członkowskich, jakie zostało podjęte przez Radę i Komisję i zapisane w tekście kompromisu politycznego Przeglądu z 20listopada 2008r.

21. Rząd RP zwraca uwagę, iż wspólnotowy charakter, w wymiarze legislacyjnym, instytucjonalnym i przede wszystkim finansowym, polityki rolnej realizowanej w UE znajduje coraz silniejsze uzasadnienie. Kluczowym komponentem europejskiej wartości dodanej związanej z tą wspólnotową polityką jest i pozostanie w przyszłości zapewnienie równych warunków konkurencji poprzez przeciwdziałanie zróżnicowaniu poziomu wsparcia tego sektora między państwami członkowskimi. Państwa te charakteryzuje różne podejście (preferencje) do polityki rolnej i różne możliwości jej finansowania. Także nowe zadania stawiane przed rolnictwem i polityką rolną UE mają charakter ponad-graniczny, wspólnotowy, dlatego skuteczne i efektywne działania w tym zakresie wymagają inicjatywy i realizacji na poziomie wspólnotowym.

22. Rząd RP zwraca uwagę, iż w ciągu ostatnich 20 lat miał miejsce znaczący spadek udziału środków na WPR w unijnym budżecie - z ok. 60% w 1988 r., poprzez 42,7% udziału działu 2 (Zarządzanie zasobami naturalnymi i ich ochrona) w obecnej perspektywie finansowej, do prognozowanego 40,3% udziału tego działu w 2013 r. Należy zaznaczyć, że udział ten maleje, pomimo rozszerzenia zakresu zadań powierzonych tej polityce w toku kolejnych reform i pomimo rozszerzeń UE o nowe, mniej zamożne państwa, a także pomimo malejącego udziału wspólnotowego budżetu w unijnym Dochodzie Narodowym Brutto (spadek z 1,11% DNB w 2004 r. do 0,91% w 2013 r.).

23. Rząd RP zwraca uwagę na prognozy wskazujące, iż w perspektywie średnio i długookresowej prawdopodobny jest dalszy wzrost globalnego popytu na surowce rolne, co może doprowadzić do napięć na światowym rynku żywnościowym, podobnych do tych, jakie miały miejsce w latach 2007-2008. Źródłem zwiększenia popytu na żywność będzie wzrost globalnej populacji i zmiana struktury spożycia oraz rosnące zapotrzebowanie na surowce rolne do celów energetycznych (w perspektywie roku 2050 można oczekiwać podwojenia zapotrzebowania na surowce rolne w skali światowej). Powyższy scenariusz czyni zasadnym dążenie Wspólnoty do zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego nie tylko w ramach UE, ale także do jej aktywnego wkładu w globalne bezpieczeństwo żywnościowe. Europa wciąż posiada znaczny potencjał wzrostu produkcji rolnej, nie tyle ze względu na duże naturalne zasoby produkcyjne, lecz dzięki dostępowi do nowych technologii i sprawnej organizacji łańcucha żywnościowego. Wykorzystanie tego potencjału wymaga jednak zapewnienia możliwie stabilnych i przewidywalnych warunków prawno-instytucjonalnych i ekonomicznych w tym sektorze oraz ciągłej poprawy konkurencyjności. Tym samym, w opinii Rządu RP, dotychczasowe cele traktatowe określone w art. 33 pozostaną aktualne także po 2013 r.

24. Rząd RP zwraca uwagę na niekorzystny wpływ globalnego kryzysu finansowego na warunki funkcjonowania sektora rolno-żywnościowego. W roku 2007 i 2008 globalny rynek surowców rolnych został zdestabilizowany pod wpływem połączonych czynników podażowo popytowych  oraz zmian na rynkach finansowych, zwiastujących dzisiejszy głęboki kryzys.

Przejawem wpływu tych czynników był tymczasowy, duży wzrost cen rolnych a następnie ich bezprecedensowy spadek w drugiej połowie 2008 r. Obecnie, oprócz dekoniunktury sektorowej rolnictwo zmaga się także z negatywnymi następstwami kryzysu ogólnogospodarczego, przejawiającymi się spadkiem popytu na rynkach eksportowych i ograniczeniami w dostępie do kredytu. Doświadczenia te uświadomiły nie tylko zawodność prognoz, ale także siłę powiązań rolnictwa europejskiego z globalną gospodarką i konieczność uwzględnienia w ramach inicjatyw wspólnotowych strategii adaptacji do rosnącego ryzyka rynkowego i finansowego w tym sektorze. Jednocześnie Rząd RP pragnie podkreślić potencjał WPR w zakresie przeciwdziałania skutkom kryzysu ogólno-gospodarczego, potwierdzony przez porozumienie Rady Europejskiej w sprawie Europejskiego Planu Naprawy Gospodarczej, który w tym celu przeznaczył dodatkowe środki na działania w ramach II filara tej polityki.

25. Rząd RP zwraca uwagę, iż rolnictwo i obszary wiejskie UE gospodarują dużą częścią zasobów naturalnych w EU. Rolnictwo, w zależności od stosowanych technologii i praktyk, stopnia intensywności i terytorialnej koncentracji produkcji zwierzęcej, może wywierać pozytywny lub negatywny wpływ na środowisko naturalne. Rząd RP pragnie też podkreślić, iż nowe państwa członkowskie UE, m.in. z uwagi na stosunkowo wysoki udział tradycyjnych i zrównoważonych pod względem środowiskowym metod produkcji mają wiele do zaoferowania Europie w postaci istniejących w tych państwach zasobów przyrodniczych, związanych z gospodarką rolną. Ich zachowanie i aktywne włączenie w realizację wspólnotowych celów nabiera szczególnego znaczenia w kontekście silnych impulsów do przyspieszenia procesów intensyfikacji w produkcji rolniczej w tej części UE.

26. Osiągnięto już wiele w zakresie ograniczenia negatywnych konsekwencji działalności rolniczej na środowisko, natomiast wciąż wiele można uczynić dla pełniejszego wykorzystania potencjału rolnictwa w realizacji wspólnotowych celów związanych z przeciwdziałaniem globalnym problemom środowiskowym, w tym w szczególności zmianom klimatycznym i spadku bioróżnorodności. Rząd RP stoi na stanowisku, iż WPR, finansowana w pełni z budżetu UE, powinna odegrać jedną z kluczowych funkcji we wspólnotowych wysiłkach w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatycznym oraz adaptacji do ich skutków, jak również zapobieganiu utracie różnorodności biologicznej na obszarach użytkowanych rolniczo. Już obecnie w ramach tej polityki istnieje szereg działań, które służą temu celowi, w tym wspieranie rozwoju energii odnawialnej, wparcie dla właściwie prowadzonej  gospodarki wodnej (np. zwiększanie retencji gleb), ochrona wód przed zanieczyszczeniem, ochrona gleb przed erozją, zalesianie, wsparcie dla obszarów objętych siecią Natura 2000. W tym kontekście Rząd RP z aprobatą odnosi się do wyników ostatniego przeglądu WPR z 2008 r., który postawił nowe cele i zadania dla WPR, tzw. „nowe wyzwania”, obejmujące m.in. zmiany klimatyczne, gospodarkę wodną i przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej. W ramach wspomnianego przeglądu WPR dokonano także modyfikacji zasady wzajemnej zgodności (w tym Dobrej Kultury Rolnej), silniej akcentując kwestie środowiskowe i klimatyczne, jako nieodzowny element w prowadzeniu działalności rolniczej w UE.

27. Rząd RP zwraca też uwagę, iż dalsze podnoszenie wymogów wspólnotowych wobec systemu produkcji rolnej, choć jest możliwe i zgodne z oczekiwaniami społecznymi, jednak wiąże się z kosztownymi inwestycjami dostosowawczymi, wzrostem kosztów operacyjnych oraz niepełnym wykorzystaniem potencjału produkcyjnego. Coraz wyraźniej też widać, iż w przyszłości konieczne będzie znalezienie kompromisu między celami ilościowymi/produkcyjnymi (bezpieczeństwo żywnościowe), a celami środowiskowymi (bezpieczeństwo środowiskowe). Wzrost kosztów produkcji wynikający z ograniczeń producentów z krajów, które nie stosują takich wymogów, Jedną z funkcji płatności bezpośrednich powinna być rekompensata tych dodatkowych kosztów.

28. Rząd RP zwraca uwagę, iż w wielu regionach UE, szczególnie w nowych państwach członkowskich, rolnictwo jest wciąż głównym gospodarzem obszarów wiejskich.

Bezpośrednia i pośrednia rola działalności rolniczej w utrzymaniu struktury osiedleńczej oraz społecznej i gospodarczej pozostaje wciąż kluczowa. Wspólna Polityka Rolna wzmacnia te funkcje zarówno poprzez horyzontalne, powiązane z zasobami rolniczymi instrumenty I filara, jak i ukierunkowane instrumenty II filara tej polityki. W tym kontekście Rząd RP podziela tezy Komunikatu Komisji Europejskiej pt. „Zielona księga w sprawie spójności terytorialnej”, wskazujące na duży wpływ terytorialny pierwszego filaru WPR osiągany poprzez wsparcie finansowe oraz promowanie właściwego gospodarowania gruntami. Szczególną rolę w tym zakresie pełni także II filar tej polityki poprzez wspieranie restrukturyzacji, inwestycji i promowanie zrównoważonych metod gospodarowania oraz dywersyfikację i aktywizację obszarów wiejskich.

29. Rząd RP zwraca uwagę, iż cechą charakteryzującą europejskie rolnictwo jest dominujący udział małych, rodzinnych gospodarstw rolnych i najprawdopodobniej sytuacja ta nie zmieni się zasadniczo w perspektywie kilkunastu lat, pomimo postępującej restrukturyzacji.

Nie można wykluczyć, iż udział gospodarstw niskotowarowych może nawet wzrosnąć w przypadku dalszej liberalizacji handlu międzynarodowego i wzrostu konkurencji zewnętrznej.

Przeważająca część rodzinnych gospodarstw rolnych będzie mieć także w przyszłości trudności z osiągnięciem skali ekonomicznej zapewniającej wystarczający dochód w oparciu o produkcję rolną, nawet w przypadku istotnej poprawy koniunktury na rynkach rolnych.

Jednocześnie gospodarstwa te będą wciąż pełnić istotną rolę w realizacji wielu wspólnotowych funkcji publicznych gospodarki rolnej. Dlatego należy założyć, iż wsparcie dochodów w ramach WPR, tak jak obecnie, będzie determinować żywotność ekonomiczną gospodarstw i korzyści wynikające z wielofunkcyjności europejskiego rolnictwa. Zasadne w tej sytuacji jest dążenie do skutecznego i efektywnego wspierania dochodów gospodarstw najsilniej dotkniętych tym problemem oraz jednocześnie wnoszących duży wkład w realizację celów wspólnotowych związanych z wielofunkcyjnością rolnictwa, co powinno być jednym z zadań płatności bezpośrednich, przy jednoczesnym wsparciu procesu restrukturyzacji małych gospodarstw w ramach działań drugiego filara WPR.

30. W opinii Rządu RP dyskusja o przyszłym kształcie polityki rolnej Unii Europejskiej powinna uwzględniać także instytucjonalne uwarunkowania procesu decyzyjnego WPR. W tym zakresie Rząd RP stoi na stanowisku, iż: legislacja bazowa Rady Ministrów UE ds. Rolnictwa i Rybołówstwa powinna pełnić wiodącą rolę w wytyczaniu katalogu działań i obszarów aktywności prawodawczej Wspólnoty w otoczeniu działalności rolniczej – bez uszczerbku dla przyszłych kompetencji Parlamentu Europejskiego ustanowionych traktatem rewizyjnym z Lizbony,  proces cesji kompetencji prawodawczych z Rady na szczebel Komisji Europejskiej uległ wyczerpaniu. Pogłębianie tej tendencji mogłoby doprowadzić do oderwania Rady od rzeczywistego kreowania polityki rolnej i stosowania mechanizmów reagowania na rynku wewnętrznym w formie wyrażania woli politycznej Rady, należy z rozwagą podchodzić do zbytniego kreowania zobowiązań dla organów UE i państw członkowskich w zakresie konstruowania dokumentacji o wymiarze planistycznym i strategicznym, ponieważ prowadzić to może to do nieuchronnych kolizji i wątpliwości interpretacyjnych pomiędzy legislacją wspólnotową i krajową z założeniami i celami określonymi w dokumentacji typu soft-law.