Spółdzielnia socjalna formą przedsiębiorczości na obszarach wiejskich
Spółdzielczość ma istotne znaczenie na poziomie życia mieszkańców wsi. W Polsce ma swoje tradycje i bogatą historię. Największą zaletą spółdzielni jest to że nie jest to zwykłe przedsiębiorstwo. To zbiorowa zaradność ukierunkowana na potrzebach swoich członków. Przyczynia się do budowania lepszego przyjaznego ludziom otoczenia. Ważną cechą działalności spółdzielczej są sprawy lokalne. Rozwój spółdzielni uwarunkowany jest poprzez aktywność oraz przedsiębiorczość mieszkańców. Ustawę o spółdzielniach socjalnych uchwalono w 2006 roku.
Celem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków w celach społecznej i zawodowej reintegracji jej członków. Oznacza to, że spółdzielnia socjalna musi prowadzić działalność gospodarczą, a osiągnięty zysk z tej działalności jest środkiem do realizacji celów statutowych. Spółdzielnia socjalna może prowadzić działalność społeczną i oświatowo-kulturalną na rzecz swoich członków oraz środowiska lokalnego, a także działalność społecznie użyteczną w sferze zadań publicznych, określonych w Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
Spółdzielnia socjalna może być założona przez co najmniej 5 osób jeżeli założycielami są osoby fizyczne lub 2 podmioty jeżeli założycielami są osoby prawne i nie więcej niż 50 osób, (z wyjątkiem spółdzielni powstałych z przekształceń spółdzielni inwalidzkich). W przypadku osób fizycznych założyciele spółdzielni muszą należeć do jednej z poniższych grup:
- osoby bezrobotne,
- bezdomni realizujący indywidualny program wychodzenia z bezdomności,
- uzależnieni od alkoholu po zakończeniu leczenia odwykowego,
- uzależnieni od narkotyków po zakończeniu terapii,
- chorzy psychicznie,
- niepełnosprawni,
- osoby zwalniane z zakładów karnych,
- uchodźcy,
- osoby podlegające wykluczeniu społecznemu i ze względu na swoja sytuacje życiową nie są w stanie własnym staraniem zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych i znajdują się w sytuacji powodującej ubóstwo oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym,
- osoby niepełnosprawne w rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Najważniejszym dokumentem spółdzielni jest jej statut. Oprócz zadań podstawowych, takich jak struktura, prawa i obowiązki członków, w statucie musi być wskazany m.in. przedmiot działalności, wysokość wpisowego, liczba i wysokość udziałów. Procedura rejestracji spółdzielni nie jest skomplikowana. Spółdzielnię socjalna rejestruje się w Krajowym Rejestrze Sądowym składając wniosek o rejestrację, statut podpisany przez wszystkich członków spółdzielni, dokumenty poświadczające, że każdy założyciel spółdzielni jest do tego uprawniony (np. orzeczenie o niepełnosprawności lub informacje o długotrwałym bezrobociu) oraz dokumentację z walnego zgromadzenia.
Założyciele spółdzielni mogą: otrzymać jednorazową dotację na utworzenie spółdzielni przyznawaną z Funduszu Pracy, korzystać ze środków PFRON, Europejskiego Funduszu Społecznego, oraz ubiegać się w starostwie o refundację składek za ubezpieczenie społeczne (w ramach formuły zatrudnienia wspieranego). Spółdzielnie socjalne korzystają również ze zwolnień podatkowych (dochody spółdzielni socjalnej wydatkowane na cele związane ze społeczną i zawodową reintegracją członków spółdzielni zwolnione są z podatku dochodowego od osób prawnych).
Najważniejszym organem spółdzielni jest walne zgromadzenie. Walne zgromadzenie powołuje zarząd, przyjmuje sprawozdania roczne oraz absolutorium dla zarządu. Uchwały walnego zgromadzenia podejmowane się w drodze głosowania i obowiązuje zasada, że każdy członek spółdzielni ma jeden głos, niezależnie od wysokości udziałów. Natomiast zarząd reprezentuje spółdzielnię i zajmuje się prowadzeniem jej bieżących spraw w szczególności zarządza jej majątkiem. Spółdzielnie socjalne, będąc specyficzną formą spółdzielni pracy mają obowiązek nawiązania stosunku pracy z wszystkimi członkami spółdzielni (podpisania określonej w przepisach spółdzielczej umowy o pracę).
Ponieważ przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest przede wszystkim prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków, spółdzielnia socjalna może prowadzić nieograniczoną działalność gospodarczą. Spółdzielnia może tworzyć fundacje, spółki, tworzyć i przystępować do spółdzielni osób prawnych i spółdzielni pracy oraz związków spółdzielczych. Może również jako członek wspierający przystępować do związków organizacji pozarządowych.
Majątek spółdzielni pozostaje własnością członków spółdzielni. Spółdzielnie socjalne charakteryzuje zakaz podziału zysku między członków. Ustawa wskazuje wprost, na jakie cele może być przeznaczona nadwyżka bilansowa: zwiększenie funduszu zasobowego, cele społecznej i zawodowej reintegracji członków spółdzielni, działalność społeczną i oświatowo-kulturalną oraz działalność społecznie użyteczną oraz fundusz inwestycyjny. Nadwyżka bilansowa nie może zatem podlegać podziałowi pomiędzy członków spółdzielni socjalnej, w szczególności nie może być przeznaczona na zwiększenie funduszu udziałowego. Spółdzielnie socjalne mogą prowadzić działalność pożytku publicznego i tym samym korzystać ze środków publicznych, uczestnicząc w otwartych konkursach ofert na realizację zadań publicznych. Spółdzielnia socjalna zobowiązana jest do prowadzenia pełnej księgowości, tak jak każdy inny przedsiębiorca.
Anna Tobiasz, dn. 22.01.2018 r.
Źródło:
Społeczne aspekty działalności spółdzielni socjalnych - opracowanie Anna Sobol