Coraz częściej słyszymy o tzw. gospodarstwach opiekuńczych
Gospodarstwo opiekuńcze to forma gospodarowania, polegająca na łączeniu działalności rolniczej z opieką nad osobami potrzebującymi wsparcia. Rolnicy mogą zapewnić takim osobom usługi opiekuńcze, integracyjne czy rehabilitacyjne w swoim gospodarstwie, jeżeli zdecydują się takie założyć i prowadzić. Ważne aby opieka była prowadzona na bazie funkcjonującego gospodarstwa rolnego, w którym panuje rodzinna atmosfera, a podopieczni mają kontakt ze zwierzętami oraz możliwość bezpośredniego obcowania z naturą. Oczywiście prowadzeniem gospodarstwa opiekuńczego powinni zajmować się rolnicy bądź osoby z rodziny, które mieszkają w gospodarstwie rolnym.
W związku z problemem starzejącego się społeczeństwa odbiorcami gospodarstwa opiekuńczego (przynajmniej w pierwszym etapie ich powstawania) powinny być osoby starsze, nie tylko wymagające opieki ale również takie, które szukają u siebie sposobu na zagospodarowanie wolnego czasu. Gospodarstwo może być takim miejscem, w którym podopieczni znajdą wsparcie i zajęcie przez kilka godzin dziennie, czy kilka dni w tygodniu w grupie od 3 do 8 osób wśród lokalnej społeczności. Uczestnicy będą znajdować się pod opieką opiekuna wspieranego przez wolontariuszy. Powinni mieć także zapewniony przynajmniej jeden ciepły posiłek w gospodarstwie. Szansą właśnie mogą stać się tutaj gospodarstwa opiekuńcze oraz świadczone w nim usługi opiekuńcze jako innowacyjna odpowiedź na wydłużanie się życia mieszkańców a tym samym starzeniem społeczeństwa w naszym kraju. Oczywiście wszystko zależy od rolników, którzy w ostateczności sami zdecydują jakimi osobami chcieliby się opiekować w swoim gospodarstwie. Z doświadczeń krajów Europy Zachodniej wiadomo, że taka forma terapii może dobrze sprawdzać się również u: osób niepełnosprawnych, osób walczących z uzależnieniami, wypalonych zawodowo, osób z demencją, osób wymagających reintegracji społecznej, bezrobotnych czy dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Takie gospodarstwa nie będą w pełni zastępować rodziny w opiece nad osobami potrzebującymi. Będą one raczej stanowiły odciążenie i codzienne wsparcie.
Zasada działania , … , forma prawna gospodarstwa opiekuńczego.
Najważniejszą cechą tych gospodarstw jest wykorzystanie potencjału gospodarstwa rolnego do prowadzenia działań o charakterze terapeutycznym, opiekuńczym i integracyjnym. Bliski kontakt z naturą, przebywanie w gospodarstwie rolnym i uczestnictwo w jego codziennym życiu mają dobroczynny wpływ na ludzkie zdrowie i kondycję. Stwarzamy w ramach gospodarstwa rolnego warunki, które umożliwiałyby osobom o szczególnych potrzebach uczestnictwo w codziennych obowiązkach w gospodarstwie, aby zapewnić im poprawę samopoczucia, poczucie przynależności, wartości oraz możliwie jak największy poziom samodzielności. Umożliwiamy podopiecznym zdobywanie doświadczeń przez aktywność ale ważne aby w gospodarstwie był nacisk na to co umiem zrobić a nie co musze!
Należy pamiętać że na chwilę obecną w polskim prawodawstwie nie ma ustosunkowanych przepisów prawa odnośnie możliwości łączenia rolnictwa ze świadczeniem usług opiekuńczych. Działalność ta może być finansowana komercyjnie, albo wpisywać się w już istniejące formy np. takie jak Dzienny Dom Pobytu, Rodzinny Dom Pomocy czy Placówka całodobowej opieki prowadzona w ramach działalności gospodarczej. Gospodarstwa opiekuńcze powinny więc wzorować się na systemach funkcjonowania placówek opiekuńczych, które działają w ramach systemu pomocy społecznej.
- Dzienny Dom Pobytu - na potrzeby gospodarstwa opiekuńczego na dzień dzisiejszy jest dobrym rozwiązaniem. To ośrodek wsparcia, w którym świadczy się pomoc osobom samotnym, powyżej 60 roku życia, które z przyczyn losowych wymagają pomocy z zakresu usług opiekuńczych, specjalistycznych usług opiekuńczych lub posiłku. Dzienny Dom Pobytu mógłby funkcjonować zarówno jako podmiot ekonomii społecznej (fundacja, stowarzyszenie, spółdzielnia socjalna, spółka non-profit) oraz jako działalność gospodarcza.
- Rodzinny Dom Pomocy - forma usług opiekuńczych (zapewnienie pomocy w podstawowych czynnościach życiowych, pielęgnacja, opieka higieniczna, kontakt z otoczeniem) oraz bytowych (zapewnienie miejsca zamieszkania, wyżywienie, utrzymanie czystości) świadczonych przez osobę w jej miejscu zamieszkania całodobowo dla nie mniej niż 3 i nie więcej niż 8 osób wymagających wsparcia. Rodzinne Domy Pomocy wymagają współpracy z samorządem gminnym, bowiem podopieczni kierowani są w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez kierownika ośrodka pomocy społecznej. W zależności od sytuacji finansowej podopiecznego samorząd finansuje w części lub w całości jej pobyt. Pensjonariusze, którzy nie otrzymują wsparcia finansowego zobowiązani są do samodzielnego opłacania pobytu*.
- Placówka całodobowej opieki prowadzona w ramach działalności gospodarczej - opieka w tego typu placówce polega na świadczeniu usług z uwzględnieniem stanu zdrowia, sprawności fizycznej oraz intelektualnej a także indywidualne potrzeby i możliwości danej osoby. Zakres usług obejmuje usługi bytowe oraz usługi opiekuńcze. Placówki całodobowe nie wymagają ścisłej współpracy z samorządem. Budynek przystosowujemy według obowiązujących norm przewidzianych w przepisach prawa**.
Co podopieczni mogliby robić w gospodarstwie opiekuńczym?
Gospodarstwo opiekuńcze jest alternatywą dla opieki dziennej i oferuje wiele znaczących działań w gospodarstwie rolnym. Podopieczni gospodarstwa mogą być zaangażowani w prace związane z rolnictwem w tym codzienną pracą związaną z prowadzeniem gospodarstwa np. pomoc w ogrodzie, uprawie warzyw w polu czy szklarni. Prace związane z hodowlą zwierząt w tym pomoc przy zwierzętach, w stajni, podczas karmienia czy przy pakowaniu jaj. Ponadto, również mogą to być prace związane z ogrodnictwem, stolarstwem, prace związane z wiejskim rzemiosłem i sztuką, przygotowywaniem i przetwarzaniem żywności, konserwacją i pracą z maszynami itp. Należy pamiętać, że uczestnicy mogą również w gospodarstwie tylko razem spędzać wolny czas i odpoczywać przy wspólnej kawie.
Dobrym rozwiązaniem w takim przypadku jest stworzenie indywidualnego dziennego planu opieki (zajęć) dla każdej osoby na każdy dzień pobytu. Oczywiście w ostateczności podopieczni mogą sami zdecydować czy chcą coś robić czy tylko odpoczywać. Ważna jest wizja potrzeby – jak zadbać o osoby. Musimy wiedzieć jakie mają potrzeby, czym zajmują się na co dzień. W gospodarstwie należy nadzorować, zorganizowany program działań związanych z rolnictwem.
(…) środki na dofinansowanie gospodarstwa opiekuńczego?
Obecnie nie ma bezpośrednio funduszy przeznaczonych na założenie i prowadzenie gospodarstwa opiekuńczego. W konsekwencji możemy starać się o dofinansowanie z różnych programów, które będą zależne od formy prawnej, w jakiej prowadzone będzie gospodarstwo opiekuńcze. Oczywiście przy tworzeniu tego typu gospodarstw fundusze są bardzo istotne, natomiast potrzebne dla całego przedsięwzięcia jest ich systemowe zapewnienie na prowadzenie gospodarstw opiekuńczych. W związku z tym powinny być zakładane przez podmioty, które mogą pozyskiwać środki na ich finansowanie.
(…) a więc (…)
Wzbogacanie oferty rolników a właściwie oferty ich gospodarstw o kolejne funkcje staje się szansą dla wieku polskich rolników. Gospodarstwa opiekuńcze mogą być jedną z dodatkowych działalności prowadzonych w swoim gospodarstwie, która przyczyni się do uzyskanie dodatkowegolubnowego dochodu.Pamiętajmy jednak, że nie chodzi tutaj wyłącznie o zarobek ale o drugiego człowieka, który nam zaufa i któremu trzeba zapewnić opiekę bez obcinania kosztów. Dobrą alternatywą jest również połączenie tego typu usług z agroturystyką czy zagrodami edukacyjnymi.
Gospodarstwa opiekuńcze bez wątpienia są pomysłem przyszłościowym. Czy mają szansę rozwoju? Kraje Zachodnie są przykładem, że połączenie rolnictwa z opieką może współgrać dobrze, a nawet bardzo dobrze. Ponadto świadczy się tam opiekę oraz wsparcie w połączeniu dla wielu różnych grup docelowych, od dzieci po osoby niepełnosprawne czy osoby starsze. Bez wątpienia do odniesienia sukcesu warunkiem koniecznym jest wielopłaszczyznowa współpraca gospodarstw opiekuńczych z różnymi instytucjami w tym: opieką zdrowotną, centrum pomocy społecznej, jednostką samorządu terytorialnego, jednostką naukową czy również doradztwem rolniczym.
Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie prowadzi szeroko pojęte działania mające wspomagać funkcjonowanie gospodarstw opiekuńczych w Polsce. W tym (wraz z partnerami MRiRW, UJ, UR w Krakowie) projekt GROWID: Gospodarstwa opiekuńcze w rozwoju obszarów wiejskich wobec wyzwań demograficznych gdzie głównym celem projektu jest opracowanie modelu (wzorca) gospodarstwa opiekuńczego oraz przygotowanie systemu jego wdrażania.
Stworzenie otoczenia prawnego gospodarstw opiekuńczych jest niezbędne z uwagi na jakość świadczonych przez nie usług i bezpieczeństwo osób z nich korzystających. Ważne jest by stworzyć standardy dotyczące zakresu świadczonej opieki, wyżywienia, dostosowania pomieszczeń w gospodarstwie rolnym oraz ewentualnego dowozu podopiecznych itp.
Ważne, jeżeli myślisz o założeniu gospodarstwa opiekuńczego!
- Najważniejszym czynnikiem przy zakładaniu gospodarstwa opiekuńczego jest Motywacja – „Musisz naprawdę chcieć to zrobić”! (a nie wyłącznie w celach zarobkowych). Przede wszystkim należy pomyśleć o osobach przebywających w takim gospodarstwie. Musimy zapewnić im godne warunki życia i dobrej jakości opiekę bez obcinania kosztów.
- Należy traktować podopiecznych z szacunkiem aby mieli poczucie, że nie są klientami a wręcz przeciwnie członkami rodziny.
- Musisz odbyć odpowiednie kursy przygotowujące (część w teorii i praktyce) do roli opiekuna nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi.
- Prowadź szczegółową dokumentację osób przebywających w placówce.
- Nie przesadzaj z oferowaniem usług – możesz później się z nich nie wywiązać.
- Postaraj się o wolontariuszy będą Ci potrzebni – sam przez rekomendacje, przez reklamę, przez kościół, studenci….
- Przystosowanie infrastruktury ważne będzie w zależności na jakie osoby się zdecydujemy (np. jeżeli zdecydujemy się na przyjęcie osób niepełnosprawnych musimy przystosować otoczenie, zlikwidować bariery architektoniczne i zainstalować udogodnienia wraz z infrastrukturą pod przyjęcie takich osób, jeżeli zdecydujemy się na przyjęcie osób z chorobą Alzheimera ważne jest aby gospodarstwo posiadało ogrodzenie itp.). Pensjonariusze powinni mieć dostęp do pomieszczeń takich jak pokój dziennego pobytu, jadalni – do wspólnych spotkań, kuchni, dostępną łazienkę, miejsce do przebywania na świeżym powietrzu.
- Gospodarstwo powinno mieć pomysł na siebie i wiedzieć, jakie zajęcia i czym mogliby zajmować się seniorzy, osoby niepełnosprawne itp.
Jeżeli myślisz o połączeniu swojego gospodarstwa rolnego z usługami opiekuńczym zadaj sobie wcześniej kilka pytań, które pozwolą ci sprawdzić, czy naprawdę jesteś gotowy na dalszy rozwój tego pomysłu:
ü Czy lubisz spędzać czas z ludźmi?
ü Które grupy osób chciałbym przyjąć w swoim gospodarstwie?
ü Czy będą oni mogli spędzać czas w gospodarstwie codziennie czy tylko kilka dni w tygodniu?
ü Jakie zajęcia mogłyby odbywać się w Twoim gospodarstwie w czasie pogody i nie pogody?
ü Czy mam odpowiednie warunki do przyjęcia osób? aby mogli… odpocząć, ogrzać się i wysuszyć, zjeść śniadanie, obiad itp.?
ü Czy mam pieniądze na rozpoczęcie i prowadzenie gospodarstwa, czy też muszę znaleźć i pozyskać fundusze?
ü Co na to cała moja rodzina? Czy z zadowoleniem przyjmie ten plan?
ü Czy moi sąsiedzi / lokalna społeczność, gmina będzie mnie wspierać?
ü Czy lokalizacja mojego gospodarstwa jest łatwo dostępna dla osób pochodzących z np. obszarów miejskich?
ü Czy chętnie zajmę się papierkową robotą, czy też musiałbym zatrudnić kogoś do pomocy?
ü Jak pozyskam wolontariuszy?
Stwórz własny profil gospodarstwa i zastanów się jak Ty to widzisz? przemyśl dokładnie swoją decyzję …
* Wymogi lokalowe, standardy, rodzaj i zakres usług, które świadczone są w Rodzinnym Domu Pomocy określa „Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 maja 2012 w sprawie rodzinnych domów pomocy”.
** Wymogi co do infrastruktury, standardy i zakres usług, które świadczone są w placówce całodobowej opieki określa Ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (roz.3, art.67-69).
Źródło:
- Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie, www.cdr.gov.pl
- Federation of City Farms and Community Gardens, www.farmgarden.org.uk
opracowanie i zdjęcia Ewelina Czarnik, dn. 27.12.2019 r.