Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Ziemniaki w uprawie ekologicznej

W rolnictwie ekologicznym ziemniaki są jedną z najważniejszych roślin okopowych uprawianych w tym systemie. Powierzchnia uprawy corocznie zmniejsza się, w 2017 roku zajmowały 1742,19 ha, co stanowiło 0,3% wszystkich upraw ekologicznych, ale nadal stanowią ważny produkt spożywczy, jak również dochodowy dla gospodarstw.

W dużej mierze o uprawie ziemniaków decyduje wiele czynników takich jak: zapotrzebowanie na rynku, płodozmian, doświadczenie i umiejętności rolnika, posiadane maszyny i urządzenia. Bardzo ważnym czynnikiem ograniczającym uprawę ziemniaków ekologicznych jest duże zagrożenie ze strony chorób, szkodników oraz chwastów.

 

Wymagania klimatyczne

Uprawa ziemniaków ekologicznych jest bardzo uzależniona od warunków klimatycznych w okresie wegetacji. Zarówno wysokie temperatury i susza obniżają plony. Natomiast duża ilość opadów sprzyja zwiększeniu plonu ale również sprzyja porażeniu plantacji zarazą ziemniaczaną.

 

Stanowisko w zmianowaniu - prawidłowo zaplanowane zmianowanie w uprawie ziemniaków odgrywa kluczowe znaczenie w gospodarstwach ekologicznych. Zarówno wysokość plonu, zdrowotność, jakość plonu jest uzależniona od częstotliwości uprawy ziemniaka na tym samym polu (nie częściej niż co 5 lat).

 

Wymagania glebowe

W Polsce większość gleb nadaje się pod uprawę ziemniaków, ponieważ jest to roślina tolerancyjna na jakość gleby. Najlepiej nadają się jednak gleby gliniasto – piaszczyste. Ziemniak nie toleruje gleb mało przewiewnych i o niskiej zawartości składników pokarmowych oraz zakamienionych w wierzchniej warstwie. W uprawie ziemniaka gleba powinna być dobrze spulchniona (25-30 cm),  a odczyn gleby oscylować  między 4,5-6,5 pH. Złym stanowiskiemdla ziemniakówsą gleby o odczynie zasadowym, gdyż sprzyja to porażeniu bulw parchem zwykłym.

 

Uprawa roli

Zabiegi uprawowe w gospodarstwach ekologicznych powinny polegać na wykonaniu płytkiej orki, która jest podstawą walki z chwastami (np. perzem) i głębokim spulchnieniu gleby. 

Pożniwna i jesienna uprawa roli polega na zniszczeniu chwastów oraz równomiernym wprowadzeniu do gleby nawozów organicznych. Na glebach zwięzłych, obornik należy stosować jesienią, przed orką przedzimową. W przypadku stosowania obornika wiosną, im wcześniej zostanie przyorany, tym lepsze są jego efekty nawozowe i strukturotwórcze.

Orkę wiosenną wykonuje się  na głębokość 18-20 cm. Obornik przyorany zbyt głęboko lub nie przykryty glebą traci bardzo dużo składników pokarmowych oraz ulega niekorzystnym przemianom. Bezpośrednio po wiosennej orce glebę należy zagęścić wałem pierścieniowym lub wałem strunowym.

 

Nawożenie

Ziemniak jest rośliną, która dobrze wykorzystuje nawozy naturalne, najlepiej przefermentowany obornik.  Dawka obornika waha się od 20-30 t/ha. Należy pamiętać aby nie przekraczać  górnej dawki obornika, ponieważ spowoduje to zbyt bujny wzrost roślin, które będą bardziej podatne na choroby i częściej atakowane przez szkodniki.

Do nawozów organicznych zaliczamy również komposty i nawozy zielone.

 

Komposty powinny być pochodzenia roślinnego i pochodzić z gospodarstwa ekologicznego. Do kompostowania nadają się:

− odpady gospodarskie – plewy, słomy, chwasty, łęty ziemniaczane, łodygi kukurydzy, odchody zwierząt,

− związki organiczne naturalne – torfy, liście.

Najczęściej zawiera on mniej składników pokarmowych od obornika.

Nawozy zielone w roślinach przeznaczonych na przyoranie znaczna część azotu i węgla występuje w związkach prostych dlatego łatwiej ulegają mineralizacji w glebie. Działanie nawozów zielonych jest znacznie przyspieszone w stosunku do działania nawozowego słomy, a nawet obornika.

Wyższe plony w uprawie ekologicznej mogą zapewnić tylko dodatkowe ilości składników wnoszone wraz z nawozami organicznymi, które możemy uzupełniać naturalnymi kopalinami mineralnymi.

Dozwolone jest również zastosowanie nawożenia uzupełniającego mineralnego, pod warunkiem, że zostały poprzedzone badaniami gleby i zachodzi taka potrzeba, a nawozy są dopuszczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym. Wykaz nawozów i środków poprawiających właściwości gleby opublikowane został na stronie internetowej IUNG Puławy, www.iung.puławy.pl

 

Odmiany

Przy uprawie ekologicznej ziemniaków należy szczególną uwagę zwrócić na dobór odmian. Odmiany powinny się charakteryzować dużą odpornością  na wirusy, choroby bakteryjne i grzybowe oraz mątwika ziemniaczanego. Łatwiejsze w uprawie są odmiany o bardzo krótkim i krótkim okresie wegetacji, ponieważ zbierane są z pola na ogół przed największym nasileniem zarazy ziemniaka. Do produkcji powinny być również wybierane odmiany o niskich lub średnich wymaganiach nawozowych. Istotną cechą jest również intensywność wzrostu roślin w początkowym okresie wegetacji (konkurencyjność w stosunku do chwastów).

 

Dla województwa małopolskiego zaleca się następujące odmiany ziemniaków:

 

Odmiany ziemniaków bardzo wczesne: Denar, Lord

Odmiany ziemniaków wczesne: Vinieta, Bellrosa, Gwiazda, Ignacy

Odmiany ziemniaków średnio wczesne: Satina, Tajfun, Jurek

Odmiany ziemniaków średnio późne: Jelli

 

Sadzenie

Do sadzenia należy używać tylko zdrowych sadzeniaków, które nie są porażone chorobami wirusowymi, bakteryjnymi, grzybowymi i szkodnikami. Przygotowując sadzeniaki we własnym zakresie należy wybrać bulwy o wielkości 3-4 lub 4-5 cm.

Bardzo korzystne jest podkiełkowywanie ziemniaków, a przynajmniej ich pobudzenie do kiełkowania. Pobudzenie jest czynnością prostą, przynoszącą wiele korzyści. Sadzeniaki należy na około 2 tyg. przed terminem sadzenia umieścić, np. w stodole, garażu, z dostępem światła dziennego. Ważne jest, aby ich warstwa nie była zbyt gruba, a temperatura nie spadła poniżej 0°C.

Przy sadzeniu bardzo ważne jest umieszczenie bulw sadzeniaka w jednakowej odległości, głębokości i rozstawie. Prawidłowe wykonanie sadzenia ma duże znaczenie w późniejszym czasie przy wykonywaniu zabiegów pielęgnacyjnych. 

Termin sadzenia jest uzależniony od gleby i klimatu.Optymalny termin to połowa kwietnia gdy temperatura gleby waha się od 6-8°C.

 

Zabiegi pielęgnacyjne

Najważniejszym celem wykonywania zabiegów pielęgnacyjnym w ziemniakach jest przede wszystkim zniszczenie rozwijających się chwastów i zmniejszenia liczby chwastów zalegających w glebie. Pierwszym zabiegiem pielęgnacyjnym powinno być redlenie, następnie co kilka dni należy je bronować i obsypywać na przemian. Dodatkowo chwasty można zwalczać poprzez wypalanie. Wysoka temperatura (50-70oC) powoduje, że po kilku dniach chwasty zasychają. Zabiegi wypalania można stosować na całej powierzchni do momentu wschodów ziemniaków. Stosowanie tej techniki po wschodach ziemniaków jest już bardziej utrudnione, gdyż należy zastosować osłony boczne, a zabieg wykonywać w dni bezwietrzne.

 

Choroby i szkodniki

Największe szkody może powodować zaraza ziemniaczana. Szkodliwość tej choroby polega na infekowaniu części nadziemnej ziemniaka, która prowadzi do zahamowania przyrostu bulw. Stwierdzono, że zniszczenie 50-70% powierzchni liści zatrzymuje całkowicie przyrost plonu. Dodatkowo porażone bulwy ziemniaka zarazą gniją w czasie przechowywania. Ponadto są one atakowane przez inne grzyby i bakterie zwiększając dodatkowo straty.

Zwalczając zarazę na plantacjach ekologicznych powinno się stosować przede wszystkim działania profilaktyczne takie jak:

− niszczenie źródeł zakażenia,

− stosowanie wczesnych terminów sadzenia,

− podkiełkowywanie sadzeniaków,

− uprawę odmian odpornych lub bardzo wczesnych i wczesnych.

Jeżeli te zabiegi nie dają zadowalających efektów, a plantacja jest zagrożona masowym występowaniem choroby należy zastosować zwalczanie chemiczne za pomocą preparatów miedziowych dopuszczonych do stosowania w tego typu uprawach. Dopuszczone do produkcji ekologicznej preparaty miedziowe to: siarczan miedzi, tlenek miedzi, wodorotlenek miedzi i tlenochlorek miedzi. Zostały jednak wyznaczone limity stosowania miedzi. Limit ten wynosi obecnie 3 kg czystej miedzi na hektar w ciągu całego sezonu uprawowego.

Zgodnie z wykazem środków ochrony roślin zakwalifikowanych dla rolnictwa ekologicznego przeciwko zarazie ziemniaka są dozwolone następujące preparaty: Miedzian 50WP, Cuproflow 375 SC, Cuproxat 345 SC oraz Nordox 75 WG.

 

  •  Miedzian 50 WP (miedź w postaci tlenochlorku miedzi) zalecany jest w dawce 2,5–3 kg/ha. Okres prewencji dla pszczół wynosi 1 godzinę.
  • Cuproflow 375 SC (miedź w postaci tlenochlorku miedzi) stosowany powinien być w dawce 2,5–3,5 l/ha. Wyższą dawkę środka i wody można zastosować przy dużym nasileniu choroby lub w przypadku silnie wyrośniętej naci ziemniaczanej.
  • Cuproxat 345 SC (miedź w postaci trójzasadowego siarczanu miedziowego) zalecany jest w dawce 5 l/ha. Nie stosować częściej niż 6 razy w sezonie.
  • Nordox 75 WG (miedź w postaci tlenku miedzi) stosowany w dawce 1 kg na hektar. Po wykonaniu pierwszego zabiegu środkiem o działaniu systemicznym lub wgłębnym, Nordox 75 WG stosować przemiennie z innymi fungicydami o działaniu kontaktowym, co 7–10 dni.

 

Najgroźniejszy szkodnik to nadal stonka ziemniaczana. Mniejszy stopień występowania stonki ziemniaczanej obserwuje się na polach o urozmaiconym krajobrazie, na glebach o wysokiej zawartości próchnicy – tzw. ożywionych glebach, w płodozmianach o mniejszym udziale ziemniaka (przynajmniej 5 lat przerwy w jego uprawie na danym polu). Jednak nie są to sposoby zbyt skuteczne.

Na mniejszych działkach zmniejszenie szkodliwości żerowania stonki w tym okresie można uzyskać poprzez opryskiwanie krótko fermentowaną (4-5 dni) gnojówką z pokrzywy rozcieńczoną w stosunku 1 : 10 lub wyciągiem z wrotyczu (300 g świeżego ziela w 10 l wody), bądź też opylanie mączką mineralną (bazaltową).

Lista środków dopuszczonych do stosowania w gospodarstwach ekologicznych została opracowana przez Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu. Strona internetowa www.ior.poznan.pl, przykładowy symbol zezwolenia (R – 189/2014). Etykiety odnośnie stosowania tych środków znajdują się na stronie internetowej MRiRW, www.minrol.gov.pl pod hasłami „wyszukiwarka  środków ochrony roślin” i „etykiety”.

 

Przygotowanie do zbioru i zbiór

Do zbioru ziemniaków plantację należy przygotować. Prace przygotowawcze polegają na usunięciu łętów i chwastów 1-3 tygodni przed planowanym zbiorem.

Zbiór powinien być wykonany w okresie sprzyjającej pogody, który przypada na wrzesień. Późniejsze zbiory wiążą się ze spodkiem temperatur, a w konsekwencji spadkiem parametrów jakościowych bulw i zwiększoną ilością uszkodzeń mechanicznych. 

Mirosława Rogacz, dn.19.07.2019 r.

W opracowaniu artykułu korzystano z literatury:

  1. Lista odmian zalecanych do uprawy w województwie małopolskim na rok 2019 Krzysztof Słowiak, Jolanta Madejska.
  2. Uprawa  ziemniakóww gospodarstwie ekologicznym – Tomasz Stachowicz
  3. Wyniki Badań z zakresu rolnictwa ekologicznego realizowanych w 2016-wydawca Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Hodowli i Ochrony Roślin Wydział Rolnictwa Ekologicznego.
  4. Ochrona roślin rolniczych w rolnictwie ekologicznym - Jolanta Kowalska
  5. Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu Kurowski Tomasz, Sądej Wojciech  
  6. Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
  7. Internet wikipedia