MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

16 października 2012 roku w Mszanie Dolnej odbyło się szkolenie dla rolników na temat „Przetwórstwo mleka w gospodarstwie rolnym i sprzedaż bezpośrednia produktów mlecznych”.

Organizatorem szkolenia był Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Limanowej przy udziale Urzędu Gminy w Mszanie Dolnej i Małopolskiej Izby Rolniczej. Celem szkolenia było zapoznanie rolników z wymogami przetwórstwa mleka w gospodarstwie na potrzeby sprzedaży bezpośredniej. Jest to ważny temat ze względu na fakt, że przetwórstwem mleka krowiego zajmuje się duża liczba gospodarstw na terenie powiatu limanowskiego.

Pierwsza część szkolenia poświęcona była technologii wyrobu różnych rodzajów sera oraz masła. Temat ten prowadził prof. Piotr Zapletal z Katedry Hodowli Bydła Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie. Zwrócił szczególną uwagę na zachowanie higieny na każdym etapie od pozyskiwania mleka do produktu finalnego. Na jakość produkowanego sera i masła wpływa: higiena pasz i żywienie, stan zdrowotny wymienia, czystość stanowisk i samych krów, ogólna higiena w oborze, higiena obsługi, higiena naczyń i sprzętu udojowego, higiena przechowywania i obrotu mlekiem, higiena w przetwórni, zastosowane urządzenia oraz rygor technologiczny. Nie bez znaczenia są też czynniki genetyczne takie jak - rasa krów, typ użytkowy jak również czynniki fizjologiczne - wiek krowy, okres laktacji, cielność.

Wymagania weterynaryjne przy prowadzeniu działalności podlegającej nadzorowi Inspekcji Weterynaryjnej w przypadku sprzedaży bezpośredniej mleka i produktów mlecznych przedstawiła lekarz weterynarii Aneta Kawula pracownik Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Limanowej.

Sprzedaż bezpośrednia to dostarczanie przez producenta rolnego konsumentowi ostatecznemu lub do lokalnego sklepu lub lokalu gastronomicznego wytworzonych w jego gospodarstwie produktów spożywczych pochodzenia zwierzęcego, nie przetworzonych i bez udziału pośredników. Działalność może być prowadzona na terenie województwa prowadzenia produkcji lub na terenie województw sąsiednich, po uprzednim powiadomieniu właściwych powiatowych lekarzy weterynarii (z wyprzedzeniem 7 dni).

Sprzedaż taką należy zgłosić na co najmniej 30 dni przed rozpoczęciem działalności wraz z projektem planu technologicznego w formie opisowej celem jego akceptacji w formie decyzji administracyjnej oraz zarejestrowanie działalności w przypadku spełnienia wymagań również w formie decyzji administracyjnej oraz nadanie WNI (opłaty skarbowe 2 x 10 zł).

Sprzedaż taką można prowadzić bezpośrednio z gospodarstwa rolnego, na odpowiednio urządzonych i wyposażonych targowiskach, do zakładów prowadzących handel detaliczny oraz do gastronomii. Można takie produkty wykorzystywać w agroturystyce.

Konsumentowi końcowemu można sprzedać w ciągu tygodnia do 1000 litrów mleka, do 500 litrów śmietany oraz do 300 kg przetworów mlecznych.

Pomieszczenia, w których produkuje się lub sprzedaje produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej powinny być skonstruowane w sposób zapewniający przestrzeganie zasad higieny. Powinny być wyposażone w sprzęt i urządzenia zapewniające ochronę przed gromadzeniem się zanieczyszczeń i przestrzeganie zasad higieny, odpowiednią wentylację, naturalne lub sztuczne oświetlenie, bieżącą ciepłą i zimną wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, być zabezpieczone przed dostępem zwierząt, mieć ściany, posadzki, sufity drzwi i okna w dobrym stanie technicznym szczelne, łatwe do czyszczenia i dezynfekcji.

Konieczne jest zapewnienie możliwości zmiany odzieży własnej na roboczą lub ochronną, zmiany obuwia oraz oddzielnego przechowywania odzieży własnej. Ponadto w miejscach prowadzenia przetwórstwa i sprzedaży bezpośredniej należy wyodrębnić miejsce na sprzęt i środki do czyszczenia i dezynfekcji, zapewnić co najmniej jedną umywalkę z ciepłą i zimną wodę zaopatrzoną w środki do mycia rąk i ich higienicznego suszenia. Ponadto toaletę wyposażoną w naturalną lub mechaniczną wentylację, spłukiwaną wodą, której drzwi wejściowe nie otwierają się bezpośrednio do pomieszczenia, w którym znajdują się produkty pochodzenia zwierzęcego. Toaleta może być również zlokalizowana w pobliżu miejsca produkcji lub miejsca prowadzenia sprzedaży bezpośredniej. Czyszczenie i dezynfekcję instalacji, urządzeń oraz sprzętu, w tym opakowań wielokrotnego użytku oraz pojemników lub kontenerów przeprowadza się do zakończeniu cyklu produkcyjnego lub po każdym zakończeniu pracy lub częściej, jeżeli jest to konieczne.

Osoby mające kontakt z produktami pochodzenia zwierzęcego przy wykonywaniu czynności związanych ze sprzedażą bezpośrednią powinny przestrzegać zasad higieny w procesie produkcji i sprzedaży; posiadać orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy wymagającej kontaktu z żywnością, wydane na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych i zakażeniach – książeczki zdrowia, używać czystej, w jasnym kolorze, odzieży roboczej, nakrycia głowy zasłaniającego włosy oraz obuwia roboczego, myć ręce przed każdym przystąpieniem do pracy lub po ich zabrudzeniu.

Produkty pochodzenia zwierzęcego przeznaczone do sprzedaży bezpośredniej, powinny być świeże, o cechach organoleptycznych charakterystycznych dla danego produktu, należy je przechowywać w sposób uniemożliwiający ich psucie się, namnażanie się chorobotwórczych mikroorganizmów lub tworzenie się toksyn - warunki chłodnicze.

Temperatura przechowywania i transportowania w przypadku mleka surowego i surowej śmietany wynosi 6 stopni Celsjusza. Produkty schładza się niezwłocznie, jeżeli jest to konieczne dla zapewnienia ich bezpieczeństwa, sprzedaje się w warunkach uniemożliwiających ich zanieczyszczenie.

Obowiązkiem rolnika prowadzącego sprzedaż bezpośrednią jest przeprowadzanie kontroli stanu higienicznego urządzeń, pomieszczeń i produktów poprzez ich badanie w akredytowanych laboratoriach.

Pakowanie produktów mlecznych przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej w miejscu sprzedaży odbywa się w obecności konsumenta końcowego. Materiały opakowaniowe przechowuje się w oddzielnych pomieszczeniach lub w wydzielonych miejscach, w zamknięciu, albo w zamykanych pojemnikach.

Produkt nie może być sprzedawany anonimowo. Na opakowaniach zbiorczych lub transportowych produktów przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej poza terenem gospodarstwa rolnego lub miejscem przyległym do miejsca produkcji umieszcza się imię i nazwisko albo nazwę producenta oraz adres miejsca prowadzenia działalności Powyższe informacje umieszcza się równie w miejscu sprzedaży w sposób czytelny i widoczny dla konsumenta.

Substancje niejadalne, odpady poprodukcyjne pochodzenia zwierzęcego oraz produkty o niewłaściwej jakości przechowuje się w oddzielnych oraz odpowiednio oznakowanych i zamykanych pojemnikach lub kontenerach, w sposób wykluczający możliwość zanieczyszczenia żywności. Podmiot prowadzący działalność w zakresie produkcji produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do sprzedaży bezpośredniej zapewnia odpowiednie warunki do przechowywania i usuwania powstałych odpadów stałych i płynnych, zgodnie z zasadami higieny oraz przepisami o odpadach.

Alternatywą dla gospodarstw, które nie są w stanie dostosować się do powyższych wymogów jest sprzedaż hurtowa mleka do podmiotów skupujących. Ofertę współpracy złożył Józef Urbański prezes Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w Limanowej. Przypomniał, że warunkiem sprzedaży jest posiadanie kwoty mlecznej oraz spełnienie warunków weterynaryjnych dla gospodarstw, z których zwierzęta lub środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego są wprowadzane na rynek.

Bronisław Dutka dyrektor Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego zapewnił rolników, że mogą liczyć na pomoc w zakresie doradztwa, przygotowania wniosków aplikacyjnych o środki finansowe na inwestycje jak również prowadzenia obowiązującej dokumentacji.

Szkolenie według nas było bardzo potrzebne, o czym świadczy udział 48 rolników nie tylko z powiatu limanowskiego. Poruszono na nim wszystkie aspekty dotyczące wymogów przetwórstwa mleka i sprzedaży bezpośredniej. Teraz przed rolnikami trudna decyzja dostosować się do obowiązujących wymogów czy też może wybrać inne rozwiązanie.

Leszek Leśnik