MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

„(..) Zarządzanie zasobami wodnymi służy zaspokajaniu potrzeb ludności i gospodarki oraz ochronie wód i środowiska związanego z tymi zasobami (..)” – w ten sposób określony jest cel zarządzania zasobami wody w ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. - Prawo wodne (t.j. Dz.U.2020.0.310).

Nieracjonalne korzystanie z zasobów środowiska skutkuje nieodwracalnymi zmianami klimatycznymi, spadkiem naturalnych zdolności retencyjnych na lądach i sukcesywnym ograniczaniem dostępu do wody.

Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych, w rezolucji A/RES/47/193 z 22 grudnia 1992 r., ustanawiającej 22 marca każdego roku Światowym Dniem Wody, zwróciło uwagę na powszechny problem niedoceniania zasobów wodnych, pomimo że wszelka działalność społeczna i gospodarcza zależy w dużym stopniu od dostaw i jakości świeżej wody. Zauważono również, że promowanie ochrony wód i zrównoważonej gospodarki nią wymaga prac na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym i międzynarodowym.

Punktem wyjścia ku racjonalnemu gospodarowaniu wodą i zwróceniu uwagi na powagę sytuacji może okazać się stworzenie sieci współpracy między partnerami – m.in. instytucjami/organizacjami/mieszkańcami działającymi na rzecz zarządzania zasobami wody w rolnictwie i na obszarach wiejskich na poziomie lokalnym. Inicjatywę dotyczącą tworzenia sieci -  tzw. Lokalnych Partnerstw ds. Wody (LPW) podjęło Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, we współpracy z Wojewódzkimi Ośrodkami Doradztwa Rolniczego. Założeniem projektu jest to, aby wszyscy zarządzający wodą na danym obszarze i korzystający z wód nawiązali współpracę, w celu diagnozy stanu gospodarki wodnej, by móc podjąć działania służące wypracowaniu metod racjonalnego gospodarowania wodą.

W 2020 r. rozpoczęto program pilotażowy – I etap projektu, który zakładał powołanie LPW w co najmniej jednym powiecie w każdym z województw. W całym kraju utworzono łącznie 18 pilotażowych LPW, z których dwa w województwie małopolskim – w powiecie miechowskim (23 partnerów) oraz w powiecie proszowickim (18 partnerów). Celem przeprowadzonych pilotaży była integracja środowisk lokalnych oraz diagnoza sytuacji w zakresie zarządzania zasobami wodnymi pod kątem potrzeb rolnictwa,  a w konsekwencji wypracowanie wspólnych rozwiązań na rzecz gospodarki wodnej w regionie i propozycji norm prawno-organizacyjnych przyszłych struktur LPW oraz opracowanie raportu diagnostycznego dotyczącego obszaru danego powiatu.

W województwie małopolskim projekt zrealizowano w ramach operacji pod nazwą „Lokalne Partnerstwo ds. Wody (LPW)” przewidzianej w planie operacyjnym Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2020-2021 w zakresie SIR, współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020.

W trakcie trwania projektu, w 2020 r.:

• zorganizowano 6 spotkań z partnerami (w formie stacjonarnej i/lub w formie telekonferencji), w których uczestniczyło łącznie ponad 200 osób, obejmujących m.in.:
  • omówienie założeń LPW, wzajemne poznanie zakresów działań poszczególnych jednostek oraz wstępną wymianę dotychczasowych doświadczeń związanych z zarządzaniem zasobami wody,
  • realizację modułów tematycznych: „Zasady korzystania z wód”, „Funkcjonowanie spółek wodnych”, „Upowszechnianie dobrych praktyk w zakresie gospodarki wodnej i oszczędnego gospodarowania nią w rolnictwie i na obszarach wiejskich”,  „Perspektywy i możliwości rozwiązań (analiza priorytetowych działań w obszarze wody, dofinansowania ze środków unijnych lub krajowych inwestycji związanych z gospodarką wodną)”,
  • prezentację wstępnych wersji raportów końcowych LPW oraz planu działań na przyszłość;
• na stronie internetowej www.modr.pl po przeprowadzeniu spotkań organizacyjnych, zamieszczono informacje: „Lokalne Partnerstwo ds. Wody w powiecie miechowskim - program pilotażowy” oraz „Lokalne Partnerstwo ds. Wody w powiecie proszowickim- program pilotażowy”, w których zawarto opis założeń LPW, przebiegu spotkania oraz możliwości wzięcia udziału w projekcie;zebrano od partnerów dane niezbędne do opracowania raportów końcowych LPW;
• przeprowadzono 70 ankiet wśród rolników w powiecie miechowskim i 60 wśród rolników w powiecie proszowickim, celem wstępnego rozpoznania obszaru pod kątem posiadanych zasobów i działań związanych z gospodarką wodną;
• zrealizowano filmy informacyjne z udziałem przedstawicieli partnerów oraz rolników: „Erozja wodna powierzchniowa” oraz „Spółki wodne w teorii i praktyce”, które udostępniono w serwisie YouTube na kanale MODR Karniowice;
• wydano ulotkę informacyjną „Funkcjonowanie spółek wodnych”;
• wydano broszury informacyjne: „Zasady korzystania z wód w powiecie miechowskim. Pobór wód powierzchniowych i podziemnych do nawodnień.” oraz „Zasady korzystania z wód w powiecie proszowickim. Retencja wody w rolnictwie.”;
• wydano „Raport końcowy Lokalnego Partnerstwa ds. Wody w powiecie miechowskim” oraz „Raport końcowy Lokalnego Partnerstwa ds. Wody w powiecie proszowickim”, które udostępniono również na stronie internetowej https://woda.cdr.gov.pl/.

W wyniku odbytych spotkań, analiz przedstawionych przez partnerów danych oraz ankietyzacji jednoznacznie wskazano w obu powiatach na potrzebę m.in.:

• rozwiązania problemu braku sieci kanalizacyjnej;
• przeglądu i oceny stanu istniejących melioracji podstawowych i szczegółowych;
• modernizację istniejącej sieci melioracji (melioracje sterowane);
• zwiększenia retencji wodnej glebowej i krajobrazowej;
• koncepcji lokalnej renaturyzacji rzek i potoków;
• utrzymania/powstania spółek wodnych, które zajęłyby się utrzymaniem i konserwacją melioracji.

Realizacja przynajmniej części z ww. potrzeb będzie zależała nie tylko od zaangażowania partnerów, ale także od  przyszłych umocowań prawnych struktur LPW, czy uruchomienia źródeł finansowania projektów z zakresu poprawy i kształtowania warunków wodnych. Obecnie, na szczeblu krajowym, w oparciu o wnioski z przeprowadzonych pilotaży, trwają prace nad ww. aspektami.

W bieżącym, 2021 r., rozpoczął się II etap projektu, który zakłada sukcesywne tworzenie LPW w kolejnych powiatach w każdym z województw, a w konsekwencji w miarę potrzeb i możliwości powołanie LPW w każdym powiecie w kraju. W województwie małopolskim projekt realizowany jest w ramach operacji pod nazwą „Lokalne Partnerstwo ds. Wody (LPW) w Małopolsce” przewidzianej w planie operacyjnym Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich na lata 2020-2021 w zakresie SIR, współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020.

Prace w ramach tworzenia kolejnych LPW w województwie małopolskim planowane są do przeprowadzenia równolegle, tak jak miało to miejsce podczas prac pilotażowych, w grupach powiatów  uwzględniających podobieństwa uwarunkowań geograficznych i ekonomiczno-społecznych prowadzenia działalności rolniczej oraz problemów związanych z korzystaniem z wód podziemnych i powierzchniowych, w konfiguracji 1. powiaty gorlicki, limanowski, nowosądecki; 2. powiaty nowotarski, suski, tatrzański; 3. powiaty myślenicki, oświęcimski, wadowicki; 4. powiaty dąbrowski, tarnowski; 5. powiaty bocheński, brzeski; 6. powiaty chrzanowski, olkuski oraz 7. powiaty krakowski, wielicki. Projekt zakłada realizację spotkań/telekonferencji tematycznych z partnerami, jak również realizację audycji telewizyjnych nt. rozwiązań lokalnych problemów z gospodarką wodną. Zgodnie z założeniem Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, w wyniku prac poszczególnych LPW powinny zostać stworzone wieloletnie plany strategiczne z listą inwestycji poprawiających gospodarkę wodną do wykonania.  Plany takie mogą okazać się pomocne w procesie ubiegania się o środki na inwestycje z różnych źródeł zewnętrznych, w sposób właściwy i zgodny z oczekiwaniami mieszkańców.

Wszystkich zainteresowanych udziałem w projekcie zapraszamy do kontaktu z pracownikami Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Karniowicach: lpwmodr [dot] pl, tel. 12 285 21 13/14 wew. 271 -  udział w projekcie nie rodzi zobowiązań finansowych dla żadnej ze Stron.

Zachęcamy również do zapoznania się z wynikami przeprowadzonych pilotaży w całym kraju na stronie internetowej poświęconej tematyce Lokalnych Partnerstw ds. Wody  - www.woda.cdr.gov.pl.

 Paulina Mrowczyk-Madeja