MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

publikacja: 25.10.2021 r.

Afrykański pomór świń (African Swine Fever – ASF) jest to wirusowa, posocznicowa choroba świń o przebiegu ostrym lub przewlekłym. Cechą charakterystyczną jest bardzo silna wybroczynowość i bardzo wysoka śmiertelność. Choroba wywodzi się z Afryki, gdzie występuje w wielu krajach. W roku 1957 po raz pierwszy wystąpiła w Europie w Portugalii, następnie w 1960 r. w Hiszpanii, w 1964 r. we Francji, w 1967 r. we Włoszech, lecz nie została rozpoznana. Kolejne przypadki ASF pojawiły się w Europie w XXI wieku, najpierw w Gruzji, następnie w Rosji, gdzie były notowane od 2007 r. W lutym 2014 r. pierwszy przypadek ASF wykryto w Polsce, stwierdzono go u padłych dzików, które prawdopodobnie przedostały się z Białorusi.

Chorobę wywołuje wirus DNA – wirus afrykańskiego pomoru świń (ASFV) – Asfivirus, należący do rodziny Asfarviridare. Źródłem zakażenia są chore świnie domowe oraz dzikie. Rezerwuarem choroby są dzikie świnie, dziki europejskie, guźce oraz kleszcze z rodziny Ornithodorus (niewystępujące w Europie), u których może mieć przebieg utajony. Okres inkubacji choroby wynosi 5-9 dni i dotyczy wszystkich grup wiekowych i obu płci. Pierwszym objawem jest wysoka gorączka świń, do 41-42⁰C, która utrzymuje się ok. 3-4 dni. Powiązana jest również ze spadkiem apetytu. Kolejnym objawem jest spadek temperatury poniżej normy i pojawienie się sinicy skóry uszu, brzucha i boków ciała, zaczerwienienia na końcówkach uszu, ogona i kończyn, kaszel, duszności, pienisty wypływ z nosa, biegunka, wymioty, zaburzenia w poruszaniu się i utrata orientacji. Śmiertelność prawie zawsze wynosi 100%.

Wirus ASF przenosi się przez bezpośredni lub pośredni kontakt ze zwierzętami zakażonymi. Ludzie nie są wrażliwi na zakażenie wirusem ASF i nie stanowi on dla nich zagrożenia. Wirus ten jest odporny zarówno na wysoką, jak i na niską temperaturę, gotowanie, mrożenie, wędzenie i procesy gnilne. W zależności od warunków, potrafi przeżyć: we krwi – 18 tygodni, w odchodach świń – 60-100 dni w temperaturze pokojowej, w surowym mięsie (w temperaturze 4⁰C) – 150 dni, a w mięsie mrożonym nawet 1000 dni, w szpiku kostnym do 6 m-cy, a w tkankach gnijących zwłok dzika lub świni aż 7-8 miesięcy. Choroby tej nie leczy się i nie ma również szczepionek przeciw ASF, dlatego zwalczanie wirusa odbywa się obecnie wyłącznie metodami administracyjnymi poprzez ubój i utylizację zakażonych zwierząt. W przypadku zakażenia ASF likwidowane jest stado w całości.

Przestrzeganie zasad bioasekuracji to podstawowe narzędzie walki z ASF, pozwalające zapobiegać wnikaniu choroby do zdrowych stad w gospodarstwie. Zasady bioasekuracji zawarte są w przepisach rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie środków podejmowanych w związku z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń w gospodarstwach, w których utrzymywane są świnie, położonych na terytorium Polski poza obszarami objętymi restrykcjami w związku z występowaniem ASF (poza obszarem zagrożenia, objętym ograniczeniami i ochronnym).

Zasady bioasekuracji dotyczą:

1. Karmienia świń paszą zabezpieczoną przed dostępem zwierząt wolno żyjących. Nie wolno karmić świń zlewkami kuchennymi ani resztkami powstałymi podczas przygotowywania posiłków. Pasze przeznaczone do skarmiania powinny być trzymane w zamkniętych pomieszczeniach, zabezpieczonych przed dostępem zwierząt zarówno dziko żyjących, jak i domowych (siatki w oknach, drzwiach, otworach wentylacyjnych). Pasza powinna być wolna od zanieczyszczeń pochodzenia zwierzęcego (kości, tkanki zwierząt).
2. Zakazu karmienia świń zielonką lub ziarnem zbóż pochodzących z obszaru objętego ograniczeniami lub obszaru zagrożenia; chyba że tę zielonkę lub ziarno poddano obróbce w celu unieszkodliwienia wirusa ASF lub składowano je w miejscu niedostępnym dla dzików przez min. 30 dni przed ich podaniem świniom.
3. Zakazu stosowania słomy z przeznaczeniem na ściółkę dla zwierząt, która została zebrana na obszarach, gdzie występuje ASF (obszar objęty ograniczeniami – „strefa czerwona”, obszar zagrożenia – „strefa niebieska”), gdyż może być źródłem zakażenia wirusem. Słoma taka może być stosowana u innych zwierząt, a u świń jedynie po odpowiedniej obróbce lub przechowywaniu przez 90 dni w miejscu niedostępnym dla dzików.
4. Sporządzania przez posiadacza świń spisu posiadanych zwierząt z podziałem na poszczególne grupy technologiczne oraz bieżącej aktualizacji tego spisu.
5. Prowadzenia rejestru środków transportu do przewozu świń wjeżdżających na teren gospodarstwa oraz rejestru wejść osób do pomieszczeń, w których utrzymywane są świnie.
6. Wprowadzania do gospodarstwa jedynie świń pochodzących ze znanego źródła i posiadających świadectwa zdrowia, z zachowaniem kwarantanny. Natomiast z gospodarstwa mogą być przemieszczane świnie bez żadnych objawów chorobowych, odpowiednio oznakowane, posiadające świadectwo zdrowia.
7. Utrzymywania świń w odrębnych, zamkniętych pomieszczeniach, mających odrębne wejścia bez możliwości kontaktu z innymi zwierzętami kopytnymi.
8. Zakazu wstępu dla osób postronnych na teren gospodarstwa, a zwłaszcza do budynków inwentarskich. Osoby obsługujące zwierzęta nie powinny pracować w innych gospodarstwach posiadających świnie. Powinny stosować odpowiednią odzież ochronną i przestrzegać zasad higieny.
9. Bieżącego oczyszczania i odkażania narzędzi oraz sprzętu wykorzystywanego do obsługi świń. Również pomieszczenia, w których są utrzymywane świnie, powinny być regularnie dezynfekowane minimum raz w roku, a najlepiej po każdym przemieszczeniu czy sprzedaży zwierząt. Można stosować dezynfekcję na mokro poprzez zamgławianie pomieszczeń lub „na sucho” przez posypanie ściółki proszkiem odkażającym (np. Sandezia, Dezosan), który może być stosowany w obecności zwierząt.
10. Zabezpieczenia chlewni przed dzikami i inną dziką zwierzyną poprzez szczelne grodzenie chlewni. Ogrodzenie powinno mieć wysokość co najmniej 1,5 m i być solidnie przytwierdzone do podmurówki zagłębionej w podłoże na głębokość min. 30 cm, aby zapobiec możliwości podkopania się zwierząt.
11. Dezynfekcji pojazdów wjeżdżających na teren gospodarstwa, zarówno tych przewożących zwierzęta, jak i dostarczających paszę. Każdy samochód wjeżdżający na teren hodowli powinien być zdezynfekowany środkiem wirusobójczym. W tym celu zalecane jest stosowanie mat dezynfekcyjnych przejazdowych umieszczanych w bramach wjazdowych do gospodarstwa o wymiarach odpowiednio dobranych, aby zapewnić całkowity obrót kół wjeżdżającego pojazdu. Mata taka powinna być regularnie nasączana środkiem dezynfekującym i zabezpieczona przed przeciekaniem płynu odkażającego. Niecki odkażające, inaczej zwane basenami do dezynfekcji samochodów, są inwestycją znacznie droższą, gdyż wymagają zastosowania dużej ilości płynu odkażającego. Dezynfekcja odbywa się podczas przejazdu pojazdu przez wybudowaną nieckę wypełnioną płynem. Bardzo skutecznym sposobem odkażania pojazdów jest budowa bramy dezynfekcyjnej (na wjeździe do gospodarstwa), która pozwala na kompleksową dezynfekcję całej zewnętrznej powierzchni pojazdu poprzez zroszenie jej roztworem dezynfekującym.
12. Stosowaniu mat do dezynfekcji obuwia przed wejściem do chlewni. Rozmiar maty wejściowej musi zapewniać odpowiednią dezynfekcję obuwia. Jej długość nie może być krótsza niż 1 m, a szerokość nie mniejsza niż szerokość drzwi wejściowych.

Przestrzeganie zasad bioasekuracji jest najtańszym sposobem ochrony świń przed tym groźnym wirusem. Za ochronę hodowli trzody chlewnej przed ASF odpowiedzialny jest właściciel gospodarstwa, ale również inne osoby mające styczność bezpośrednią bądź pośrednią z tymi zwierzętami (pracownicy, pośrednicy, myśliwi, dystrybutorzy pasz czy zwykli goście gospodarstwa). Od ich podejścia i odpowiedzialności w głównej mierze zależy dalsza walka z ASF i miejmy nadzieję wygrana z tą chorobą oraz pomyślna przyszłość rynku mięsa wieprzowego w Polsce.

Marta Legut, dn. 25.10.2021 r.

Źródła: www.wetgiw.gov.pl, pl.wikipedia.org, www.fermo.pl, agronews.com.pl