MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

Choroba niebieskiego języka (BT, Blue Tongue) jest to zakaźna, niezaraźliwa choroba atakująca małe przeżuwacze oraz bydło, wywołana przez wirus RNA z rodziny Reoviridae.

Do niedawna nie notowano przypadków choroby niebieskiego języka na terenach Europy położonej poniżej 45 równoleżnika, a ogniska stwierdzone były jedynie w Bułgarii, Macedonii, na Korsyce, w Grecji, Chorwacji, Kosowi oraz w południowych Włoszech. Jednak sprzyjające warunki środowiska i ocieplenie klimatu mają wpływ na rozprzestrzenianie się zachorowań. Wirus chorobowym niebieskiego języka przenoszony jest przez owady Culicoides, których liczba wzrasta w okresie późnego lata i jesieni dlatego należy zwracać szczególną uwagę na zachorowania u przeżuwaczy.

Okres inkubacji choroby wg Światowej Organizacji ds. Zdrowia Zwierząt wynosi od 5 do 20 dni a obserwowane objawy u poszczególnych gatunków zwierząt są następujące:

U owiec: po ok. 6-8 dniowym okresie inkubacji choroby mogą występować:

- posmutnienie depresja,

- gorączka powyżej 41 stopni C

- stan zapalny jamy ustnej, któremu towarzyszy ślinienie,

- przekrwienie błony śluzowej jamy ustnej,

- obrzęk głowy w szczególności warg i języka,

- sinica warg i języka,

- owrzodzenie warg, opuszki zębowej oraz w niektórych przypadkach języka,

- obrzęki, skręcanie głowy i wymioty,

- zapalenie koronki i tworzywa racic powoduje kulawiznę, sztywny chód i zzucie puszki racicowej,

- u zakażonych samic ciężarnych może dochodzić do poronień lub rodzenia zdeformowanych jagniąt,

Zachorowalność w pełni wrażliwego stada owiec sięga 80-100%, natomiast śmiertelność jest różna i waha się w granicach 0-50 %.

U bydła: zwykle nie obserwuje się wyraźnych objawów klinicznych choroby. Zazwyczaj mniej niż 5% zakażonego stada wykazuje oznaki choroby. Śmiertelność jest bardzo niska – nie przekracza 5% zachorowań. Objawy kliniczne mogą nie być widoczne nawet do 60-80 dnia po zakażeniu. Najczęściej spotykane objawy u bydła:

- gorączka

- zapalenie mięśni,

- ślinienie,

- zaczerwienienie, przekrwienie i obrzęk błony śluzowej jamy ustnej oraz innych eksponowanych nabłonków, głównie stryków,

- owrzodzenie opuszki zębowej i niekiedy końca języka,

- zapalenie koronki i tworzywa racic,

- u krów mlecznych – łuszczenie się naskórka stryków wraz z tworzeniem się strupów,

- niepłodność i ronienia, rodzenie zdeformowanych i słabych cieląt.

U bydła rzadko dochodzi do rozwoju wyraźnych objawów klinicznych choroby, jednak ostatnie przypadki notowane w Niemczech, świadczą o możliwości ujawnienia się pełnych symptomów także u tego gatunku.

W badaniach sekcyjnych stwierdza się najczęściej:

U owiec:

- wtórne zapalenie płuc (najczęstsza przyczyna śmierci zwierzęcia),

- wysoki odsetek padnięć związany z zachłystami,

- wybroczyny w sercu,

- obrzęk, wybroczyny i martwica mięśni szkieletowych,

- powiększenie, obrzęk, przekrwienie i wybroczyny w węzłach chłonnych,

- przekrwienie i zastój krwi w śledzionie i wątrobie,

- zakażenie wewnątrzmaciczne jagniąt zwykle powoduje znaczny niedorozwój mózgu prowadzący do powstania wodogłowia,

U bydła:

- wtórne zapalenie płuc,

- zakażenie wewnątrzmaciczne może powodować różne zaburzenia u cieląt, m.in. wodogłowie, ślepota, okresowa ataksja, skolioza.

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę: niesztowicę owiec, pryszczycę, uczulenie na światło, zapalenie płuc, zapalenie stawów, wrzodziejące zapalenie lub martwicę podeszwy, gnicie podeszwy, gzawicę owiec, chorobę białych mięśni, BVD u bydła IBR, pęcherzykowe zapalenie jamy ustnej, głowicę bydła.

HODOWCY:

W okresie późnego lata i jesieni:

Należy wzmocnić nadzór nad stadami bydła, owiec i kóz, a w momencie występowania zagrożenia przekazać informacje lekarzom weterynarii wolnej praktyki, a w szczególności sprawującymi opiekę nad stadami, w których utrzymywane są przeżuwacze.

Należy natychmiast powiadomić powiatowego lekarza weterynarii w przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, które mogą nasuwać podejrzenie choroby, w szczególności dlatego, że przypadki choroby zanotowane w Holandii 2006 r. przebiegały bez wysokiej śmiertelności w stadach.

Działania podjęte przez państwa członkowskie w przypadku wystąpienia ogniska choroby:

W obszarach o promieniu 20 km należy:

- dokonywać regularnych przeglądów stad wraz z badaniami klinicznymi przeżuwaczy oraz dodatkowo badaniem laboratoryjnym w przypadku bydła,

- wprowadzić akcje zwalczania owadów w gospodarstwach (zwierzęta i budynki) oraz w ich otoczeniu, w szczególności w siedliskach rozwoju owadów z rodzinyCulicoides,

- wprowadzić całkowity zakaz przemieszczania wszystkich gatunków przeżuwaczy,

- wprowadzić nakaz trzymania zwierząt w budynkach w porach dnia o największej aktywności owadów,

- dokonać zniszczenia zwłok padłych zwierząt pod nadzorem służb weterynaryjnych.

Ponadto należy ustanowić obszar zapowietrzony – w promieniu 100 km i obszar zagrożony- w promieniu 150 km od ogniska choroby. W obszarach tych:

- transport przeżuwaczy może odbywać się wyłącznie wewnątrz ww. obszarów,

-zaleca się trzymanie przeżuwaczy w budynkach w porach dnia o największej aktywności owadów,

- zaleca się prowadzenie akcji zwalczania owadów w gospodarstwach (zwierzęta i budynki) oraz w ich otoczeniu, w szczególności w siedliskach rozwoju owadów z rodzaju Culicoides ,

- wprowadza się program monitoringu obecności wirusa choroby niebieskiego języka u bydła oraz u owadów stanowiących wektor choroby,

- zakazuje się wywozu przeżuwaczy oraz materiału biologicznego przeżuwaczy pozyskanego od 1 maja 2006r. z ww. obszarów objętych restrykcjami,

- wdrożyć koordynację czynności podejmowanych przez państwa członkowskie dotknięte chorobą oraz leżące w granicach wyznaczonych obszarów, podjęcie przekazywania bieżących informacji oraz udzielanie wszelkiej pomocy pozostałym państwom członkowskim.

Od 20 września 2007 roku prowadzony jest w Polsce monitoring choroby niebieskiego języka. Polega on na ustawieniu odpowiednio przygotowanych pułapek typu Onderstepoort, wychwytujących owady. Pułapki ustawione są ok. 25 m od miejsca , gdzie bytują zwierzęta. Złapane w ten sposób owady przekazywane są do PIW-PIB w Puławach w celu przeprowadzenia badania obecność owadów z rodzaju Culicoides (kuczmanów), wywołujących BT. W każdym województwie wyznaczono po jednym powiecie gdzie przeprowadza się monitoring choroby niebieskiego języka.

Z ostatniej chwili:

Władze duńskie poinformowały o wykryciu źródła epidemii niebieskiego języka

w stadzie owiec w miejscowości Sakskobing na wyspie Lolland.

W 2007 roku odnotowano już ponad 25 tys. przypadków tej choroby w Belgii, Holandii, we Francji, w Luksemburgu, w Niemczech oraz Wielkiej Brytanii. (Bydło 11/2007).