MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

Grupy wstępnie uznane i uznane organizacje producentów owoców i warzyw funkcjonują na polskim rynku od 2004 r. Aktualnie działa 241 grup wstępnie uznanych (GWU) oraz 63 uznane organizacje (UO). Zrzeszają one łącznie 5145 członków, w tym GWU: 3044 osoby, a UO: 2101 osób. W latach 2004 – 2011 uzyskały one łączną pomoc finansową w kwocie: 2.739,5 mln zł, w tym 148,6 mln zł na tzw. „pomoc administracyjną” związaną z zakładaniem grupy oraz 2.739,5 mln zł z tytułu pomocy na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji, ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania, przy czym o ile „pomoc administracyjna” wynosiła do 10% wartości sprzedanej produktów wytworzonych przez grupę netto (i nie więcej niż równowartość 100 tys. Euro), to pomoc na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji była limitowana jedynie wysokością 75% wartości netto przedstawionych faktur dotyczących zadań ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania.

W dniu 4 kwietnia 2012 r. Komisja UE wydała rozporządzenie wykonawcze nr 302/2012, opublikowane w dniu 5.04.2012 w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej i zmieniające rozp. wykon. (UE) nr 543/2011 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1234/2007 w odniesieniu do sektora owoców i warzyw oraz sektora przetworzonych owoców i warzyw.

Zmiany w rozporządzeniu dotyczą m.in. poziomu pomocy udzielanej wstępnie uznanym grupom i organizacjom producentów owoców i warzyw, w państwach, które przystąpiły do Unii po 1.05.2004 r. i objęte są programem pomocy dla grup i organizacji producentów owoców i warzyw.

I tak zgodnie z rozporządzeniem (UE) kwoty pomocy udzielanej grupom, które zostaną wstęp-nie uznane po dniu 5.04.2012 r. i do końca 2013 r. (czyli do końca bieżącego okresu programowania UE: 2007 – 2013) będą wynosić łącznie nie więcej niż 10 mln Euro na rok kalendarzowy, dla wszystkich krajów objętych programem pomocy dla grup owocowo-warzywnych. Dotyczy to zarówno tzw. pomocy "administracyjnej”, jak i pomocy na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania. W przypadku kosztów kwalifikowanych inwestycji w ciągu pierwszych dwóch lat realizacji planów uznawania nie obowiązuje żaden pułap, natomiast w trzecim, czwartym i piątym roku realizacji planów dochodzenia do uznania obowiązywać będą odpowiednio pułapy: 70%, 50% i 20% wartości produkcji sprzedanej (netto), wytworzonej w gospodarstwach członków grupy.

W związku z zapisami ujętymi w ww. rozporządzeniu (302/2012 (UE)) Unia będzie wymagała otrzymywania do dnia 1 lipca 2012 i 2013 r. zestawienia kwot wynikających z wszystkich planów dochodzenia do uznania (grup wstępnie uznanych, we wszystkich krajach UE objętych programem pomocy dla grup owocowo–warzywnych, które rozpoczęły zgodnie z odnośnymi przepisami realizację planu dochodzenia do uznania po 5.04.2012 r.) i na tej podstawie dokona przydziału określonych kwot przypadających na poszczególne państwa biorące udział w systemie pomocy na rynku warzyw i owoców. Zostanie to zrealizowane poprzez określanie tzw. „współczynnika alokacji” na poszczególne lata. Po określeniu współczynników przydziału, o których mowa powyżej, marszałkowie województw zapewnią zainteresowanym grupom producentów możliwość zmiany lub wycofania ich planów dochodzenia do uznania. W przypadku, gdy grupa producentów nie wycofa swojego planu, marszałek (po uzyskaniu opinii ARiMR) ostatecznie zaakceptuje taki plan z zastrzeżeniem zmian, które może uznać za niezbędne i będzie wymagał jego realizacji zgodnej z zapisami.

Praktycznie rzecz ujmując pomoc dla grup wstępnie uznanych po 5.04.2012 r. będzie przedstawiać się wg schematu przedstawionego poniżej:

Grupa określa poziom inwestycji na pierwszy rok realizacji PDU na np. 1 mln zł. Współczynnik alokacji wyniesie dla Polski np. 20% całej kwoty, w tym roku. W takiej sytuacji grupa może liczyć na kwoty:

• ze strony UE: 20% z 0,5 mln zł (50% kwoty inwestycji, czyli część pomocy przypadająca na UE) = 100 tys. zł;
• ze strony Polski, jak dotąd: 25% z 1,0 mln zł = 250 tys. zł;
• razem na pokrycie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania: 350 tys. zł oraz
• z tytułu „pomocy administracyjnej” kwotę wynikającą a wielkości sprzedaży własnej produkcji netto. Niech kwota ta wyniesie np. 2,0 mln zł, wtedy 75% tej kwoty dotowane przez UE wynosi 150 tys. zł x „współczynnik alokacji” (20%) = 30 tys. zł plus część przypadająca na Polskę, równa 25% z 200 tys. zł (10%) = 50 tys. zł. Łącznie daje to hipotetyczną kwotę pomocy = 80 tys. zł, a cała suma pomocy „administracyjnej” i „inwestycyjnej” zamknie się kwotą 430 tys. zł, przy wydatkach równych 1 mln zł.

Trzeba jednak podkreślić fakt, że nie wiadomo będzie z góry jaka wysokość „współczynnika alokacji” zostanie ustalona w poszczególnych latach dla Polski i w związku z tym jakie rzeczywiste kwoty przypadną na pomoc dla polskich grup wstępnie uznanych w poszczególnych latach realizacji PDU.

Może to spowodować problemy z uzyskaniem kredytów na inwestycje w bankach, a w ogóle zasadnicze zwiększenie udziału własnego grupy w zakresie części kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym planie dochodzenia do uznania z dotychczasowych 25% do 65% a nawet więcej, w zależności od rzeczywistej wysokości „współczynnika alokacji”. Uwzględniając „pomoc administracyjną” może będą te wartości efektywnie nieco mniejsze.

Dlatego UE przewidziała możliwość wycofania PDU z realizacji po określeniu rocznego „współczynnika alokacji” bez żadnych sankcji zważywszy, że w tym momencie nie będą znane współczynniki na kolejne lata realizacji PDU, a realizacja PDU byłaby już wymagana pod istniejącymi w tym zakresie sankcjami.

Zwracam uwagę, iż zgodnie z art. 2 ust. 1 ww. rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 302/2012, zasady te nie mają zastosowania do planów dochodzenia do uznania, które zostały zatwierdzone przed datą 5.04.2012 r., czyli przed datą wejścia w życie Rozp. 302/2012 oraz w odniesieniu, do których:

1. zainteresowane grupy producentów już podjęły zobowiązania finansowe lub zawarły praw-nie wiążące umowy ze stronami trzecimi w odniesieniu do istotnych inwestycji, ujętych w PDU, przed datą wejścia w życie rozporządzenia, lub
2. dany plan dochodzenia do uznania obejmuje jedynie tzw. „pomoc administracyjną”.

Szczegółowe zasady postępowania w zakresie przyznawania pomocy finansowej oraz opiniowania PDU zarówno w zakresie działania „starych” grup (czyli założonych i realizujących PDU przed dniem 5.04. br.) jak i „nowych” (czyli założonych po 5.04.br. i rozpoczynających realizację PDU również po tym terminie) zawiera dokument: „Zasady przyznawania pomocy finansowej oraz opiniowania planów dochodzenia do uznania wstępnie uznanym grupom producentów owoców i warzyw, w związku z wejściem w życie rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) Nr 302/2012 z dnia 4 kwietnia 2012 r.”, sporządzony przez Departament Działań Społecznych i Środowiskowych ARiMR, sygnowany przez Z-cę Dyrektora Departamentu, Pana Pawła Żuka. Dokument ten można znaleźć na stronie ARiMR (www.arimr.gov.pl), pod zakładką > inne formy pomocy> pomoc na rynku owoców i warzyw, poz.1 (tytuł jak wyżej). W tym miejscu znajdują się także inne istotne dokumenty dotyczące kwestii pomocy grupom owocowo–warzywnym.

Główna praktyczna zmiana w odniesieniu do grup założonych przed 5.04.2012 i realizujących już PDU (a zatem posiadającym stosowne umowy lub faktury wystawione przed 5.04.2012 r. w łącznej liczbie co najmniej dwu) polega na tym, że będą one mogły obecnie otrzymywać kwoty pomocy w zakresie kwalifikowanych kosztów inwestycji ujętych w zatwierdzonym PDU do wysokości wskazanej w PDU, a nie jak dotąd do wysokości kwot uwidocznionych na przedstawionych ARiMR fakturach. Zmiany w PDU mogą teoretycznie wzrosnąć do 5% w stosunku do pierwotnej wartości wskazanej w planach, ale środki mogą zostać przyznane jedynie w przypadku, gdy pojawią się wolne środki z racji mniejszego zainteresowania tym schematem pomocy ze strony nowo powstających grup lub któraś z nowych grup rozpoczynających realizację PDU po 5.04.2012 r. „uwolni środki finansowe” poprzez rezygnację z realizacji PDU. Dlatego, zważywszy skomplikowaną procedurę i jej długotrwałość, zalecamy nie dokonywać zmian w zakresie wartości inwestycji realizowanych w ramach PDU, a ograniczyć się do ewentualnego przesuwania kwot poszczególnych inwestycji, jednak tak by wartość prac realizowanych w ciągu roku lub wartość całego PDU nie uległa zmianie.

Ponieważ wymienione wyżej dokumenty zawierają jeszcze wiele innych nowych regulacji istotnych z punktu widzenia grup, sądzę we własnym dobrze pojętym interesie, zainteresowane grupy dokonały już lub dokonają wkrótce szczegółowej analizy tych dokumentów, tak by w pełni wykorzystać wszelkie możliwości pomocy, możliwe do uzyskania na podstawie zawartych w nich przepisów.

W niedługim czasie spodziewane jest wydanie przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi dokumentów dotyczących tej kwestii, o mocy ustawy i rozporządzeń wykonawczych.

Jacek Walczak