Hodowla alpak - nowatorska alternatywa dla gospodarstw wiejskich
Liderem na świecie w hodowli alpak jest Ameryka Południowa. Największa populacja i centrum chowu znajduje się w okolicach miasta Puna w Peru, liczy ona ponad 4 mln sztuk, na drugim miejscu plasuje się Boliwia i Chile. Hodowla alpak w Polsce staje się coraz bardziej popularna w gospodarstwach nie tylko agroturystycznych, ale także w przydomowym chowie zwierzęta te wykorzystywane są jako źródło dochodu ze sprzedaży wełny i jej wyrobów.
Pierwsze alpaki przybyły do Polski z Chile w 2004 r. Aklimatyzacja tych ssaków w naszych warunkach pogodowych przeszła bardzo dobrze, co spowodowało wzrost hodowli na przestrzeni kolejnych lat. Zainteresowanie i wzrost populacji alpak w Polsce zaowocował utworzeniem w 2012 r. Polskiego Związku Hodowli Alpak. W 2016 r. oszacowano liczbę tych ssaków na około 2 tys. sztuk.
Wyróżnia się dwie rasy alpak. Dominującą w światowej populacji jest rasa huacaya (ponad 85%), natomiast druga rasa alpak, suri, liczebnie stanowi mniejszość. Rasy różnią się między sobą strukturą i organizacją runa. Alpaki huacaya cechuje większa odporność na warunki środowiskowe i atmosferyczne, szybciej przystosowują się do chłodniejszego klimatu. Natomiast suri wymagają nieco łagodniejszych warunków.
Zarówno samce, jak i samice osiągają średnie rozmiary i mierzą w kłębie 80–90 cm. Różnią się jedynie masą ciała, która dla ogierów wynosi 60–90 kg, a dla klaczy 50–70 kg u dorosłych osobników. Ssaki te cechuje długowieczność, mogą żyć nawet do 25 lat.
Alpaki są zwierzętami stosunkowo łagodnymi i bardzo przyjaznymi, zwłaszcza wobec osób, które się nimi opiekują. Przy obcych zachowują nieco większy dystans związany z oceną ewentualnego zagrożenia. Kiedy czują się w sytuacji dla nich niebezpiecznej, uciekają, wydają ostrzegawcze dźwięki, a w ostateczności plują.
Alpaki potrafią przystosować się praktycznie do każdego klimatu i warunków środowiskowych. W przydomowym chowie mogą dzielić pomieszczenia gospodarcze zamieszkane przez inne zwierzęta gospodarskie. Jako schronienie wystarczy im stodoła lub nieocieplone pomieszczenie przerobione na budynek inwentarski, ponieważ gęste runo doskonale chroni je przed zimnem. W okresie zimowym warto wypuszczać alpaki na wybieg, gdyż bardzo lubią tarzać się w śniegu, co korzystnie wpływa na ich dobrostan i samopoczucie. Natomiast w okresie letnim trzeba pomyśleć o zamontowaniu wiaty, która będzie chronić zwierzęta przed deszczem, silnym wiatrem i przede wszystkim słońcem, by nie dopuścić do przegrzania ich organizmu. To spowodowałoby spadek kondycji zwierzęcia, a w skrajnych przypadkach zagrożenie życia.
Wybiegi powinny być zlokalizowane przy stajni, bezpośrednio obok budynku inwentarskiego. Warto zadbać, aby na wybiegu rosły drzewa. Dadzą one cień i pozwolą zwierzętom schować się w upalne dni. Okólnik powinien być wyposażony w paśniki, najlepiej zadaszone, musi być ich tyle, by każde zwierzę miało swobodny dostęp do karmy.
Pomieszczenia powinny być przewiewne i dobrze oświetlone. Należy wyścielić je słomą. W odróżnieniu od innych hodowlanych zwierząt, alpaki swoje odchody umieszczają w jednym miejscu, nie zanieczyszczając reszty ściółki. W kojcach powinny mieścić się paśniki na siano, rynienki na treściwą paszę oraz poidła lub wiadra na wodę.
Obsada użytków zielonych w dużej mierze zależy od rodzaju terenu, dostępności do pastwiska, opadów deszczu itp. Optymalna liczba alpak to 10-14 na 1 ha pastwiska.
Alpaki to zwierzęta asezonalne, wykazują ruję przez cały rok i mogą być kryte w każdym okresie. Ciąża u samic trwa zwykle 340-345 dni (11,5 miesiąca), a na świat przychodzi jedno młode. Bliźniacze ciąże zdarzają się raz na 2 tys. narodzin.
Klacze do rozrodu przeznacza się, kiedy osiągną minimum 75% masy ciała dorosłego osobnika albo ukończą 2. rok życia. Przestrzeganie parametrów gwarantuje prawidłowy rozwój ciąży i ogranicza niebezpieczeństwo pojawienia się komplikacji okołoporodowych.
Alpaki to zwierzęta stadne. Funkcjonowanie w grupie daje im poczucie bezpieczeństwa, co sprawia, że są spokojne i zrelaksowane. Samotne osobniki żyją w ciągłym stresie. Może to doprowadzić do ciężkiej choroby, a nawet śmierci. Dlatego kupując alpaki, należy wziąć pod uwagę zakup minimum 3-4 sztuk.
Alpaki to zwierzęta przeznaczone do wszechstronnego użytkowania.
Światową sławę alpaki uzyskały dzięki cennemu włóknu o bardzo dobrych właściwościach termicznych. Ich runo absorbuje wilgoć i pozwala skórze oddychać w gorące dni latem, a zimą zatrzymuje ciepło, chroniąc przed wychłodzeniem. Według badań włókno alpak jest 3 razy trwalsze i 6 razy cieplejsze od owczej wełny, nie deformuje się, dlatego odzież z niego wytworzona służy przez długie lata. Na świecie rocznie produkuje się około 6500 ton wełny z alpak, z czego 4500 ton pochodzi z Peru.
Obie rasy dostarczają mięsa o wysokich wartościach odżywczych, skóry wykorzystuje się w przemyśle futrzarskim i rzemiośle.
W ostatnim czasie na popularności coraz bardziej zyskuje turystyka i rekreacja z udziałem alpak oraz alpakoterapia wykorzystująca zwierzęta w leczeniu ludzi z różnymi zaburzeniami. W niektórych krajach Ameryki Południowej ssaki te zastąpiły psy pasterskie w ochronie stad owiec przed drapieżnikami. Wymienione zalety sprawiają, że popyt na alpaki jest ogromny i wzrasta z każdym rokiem.
Alpaki stanowią nowatorską alternatywę dla gospodarstw wiejskich, które mogą uzyskać nową perspektywę ekonomicznego rozwoju, uwzględniając rosnący popyt na atrakcje rekreacyjne, rozrywkowe i kulturalne wśród mieszkańców miast.
Wykorzystanie alpak w agroturystyce może być ciekawą propozycją. Ssaki te doskonale sprawdzają się w tego typu działalności, dzięki bardzo dobrej aklimatyzacji w polskich warunkach i małych wymaganiach pokarmowych oraz środowiskowych.
Alpakoterapia – na czym polega i komu jest polecana?
Ze względu na swój łagodny i nieśmiały charakter alpaki doskonale sprawdzają się w zooterapii. Alpakoterapia obecnie cieszy się coraz większą popularnością wśród ludzi i terapeutów. Praca terapeutyczna opiera się na obcowaniu z alpakami, które są zwierzętami przyjaznymi, łagodnymi i towarzyskimi. Nie wykazują zachowań agresywnych, dodatkowo są bardzo przyjemne w dotyku. Dzięki pogodnemu uosobieniu skutecznie poprawiają samopoczucie, a zajęcia stanowią doskonałą formę wsparcia dla terapii specjalistycznych. Leczenie z wykorzystaniem alpak przynosi w przypadku wielu osób pozytywne rezultaty. Polecane jest ludziom borykającym się z zaburzeniami nerwicowymi, lękowymi, a nawet depresją. Ponadto może być wsparciem dla osób dotkniętych chorobą nowotworową. Terapia wspomaga również rozwój dzieci w wielu sferach. Na najmłodszych działa motywująco, zachęca do ruchu, kształtuje kompetencje komunikacyjne i społeczne. Kontakt z alpakami sprzyja uspokojeniu, rozluźnieniu i wyciszeniu. Poleca się go szczególnie dzieciom nadpobudliwym, z zespołem Downa, z problemami rozwojowymi, porażeniem mózgowym, czy autyzmem. Alpakoterapia znajduje zastosowanie także w przypadku osób starszych, cierpiących z powodu rozmaitych chorób. Spotkania z alpakami organizowane są na pastwisku, gdyż można nie tylko przyglądać się zwierzętom, ale też głaskać je i przytulać się do nich.
Hodowla alpak to doskonałe rozwiązanie dla ludzi, którzy mieszkają na przedmieściach dużych aglomeracji lub wsi, zastanawiają się, czym wypełnić swój czas albo jak wykorzystać przestrzeń. Przyszły hodowca musi spełnić szereg wymogów, jednak kwestią priorytetową jest zapewnienie alpakom odpowiednich warunków bytowych, a także poświęcenie im wystarczająco dużo czasu. Wielkość hodowli zależy od środków finansowych, którymi dysponujemy na zakup zwierząt, powierzchni posiadanego areału oraz ilości pomieszczeń gospodarskich.
Wincenty Kmak, dn. 28.12.2020 r.
fot. ABeijeman / Pixabay www.pixabay.com
fot. archiwum MODR