Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Ogrody wiejskie - powrót do tradycji

Tradycyjne wiejskie ogrody kwiatowe jeszcze do niedawna były elementem wiejskiego krajobrazu. Obecne znikają z pejzażu polskiej wsi, a wraz z nimi także zanika różnorodność kulturowa i przyrodnicza.

Ogrody wiejskie swój początek wywodzą z ogrodów przy dworach szlacheckich oraz średniowiecznych klasztorach, w których to głównie uprawiano rośliny lecznicze oraz  przyprawowe. Najbardziej zbliżonymi do współczesnych założeń ogrodów wiejskich były tzw. ogrody chłopskie.

Początkowo ogrody wiejskie (chłopskie) miały znaczenie głównie użytkowe. Rośliny w nich uprawiane miały różne zastosowanie, niejednokrotnie łączyły kilka funkcji jednocześnie, (spożywcze, gospodarcze, lecznicze oraz obrzędowe). Rośliny pozyskiwane były najczęściej przez mieszkańców z pobliskich pól, łąk i lasów np. niezapominajki, kosaćceczy konwalia majowa. Zioła oraz kwiaty sadzono w formie prostych rabat przed oknem lub na grządkach, w towarzystwie innych roślin użytkowych. Dopiero na przełomie wieku XVII i XVIII z pałacowych i dworskich ogrodów do wiejskich zagród przywędrowała moda na typowo ozdobny ogród, pełen wielobarwnych rabat i klombów.Rośliny pochodziły najczęściej z pobliskiego dworu a po wsi rozpowszechniały się przekazywane z rąk do rąk (m.in. lilie królewskie, dalie, róże, astry).

Ogrody chłopskie składały się z trzech podstawowych części, czyli przedogródka, ogrodu właściwego oraz sadu. Często pojawiał się też gaik w którym rosły lipy, jesiony, dęby, jawory oraz inne drzewa charakterystyczne dla danego regionu. Szczególnie dbano o tzw. przedogródek, czyli część ogrodu znajdujący się między frontem domu a drogą. Przedogródek był najbardziej reprezentacyjną częścią ogrodu. Jego wielkość oraz dobór roślin w nim rosnących zależał głównie od wielkości działki, lokalnych mód oraz od zamożności i upodobań gospodarzy. Dobór roślin nie był przypadkowy, większość z nich miała swoją symboliczna rolę. Zadbany ogródek był wizytówką gospodyni oraz spiżarnią pełną skarbów. Ogrodowe rośliny były wykorzystywane przez cały rok na różne okazje. Ogródek ogradzano  sztachetami lub płotem  wyplatanym z chrustu, czy z gałązek wierzby, leszczyny lub brzozy.

Rośliny przy zagrodach wiejskich sadzono według pewnego schematu. Na niewielkiej przestrzeni rosło mnóstwo okazałych i obficie kwitnących roślin o intensywnych barwach.

Pod płotem od strony drogi umieszczano najczęściej rośliny wysokie, takie jak malwy, kosmosy, ostróżki, liliowce, floksy, dalie, irysy, słoneczniki, które stanowiły pewnego rodzaju osłonę od drogi. Przy ogrodzeniach sadzono również  rudbekię nagą, dla której płot był naturalną podporą dla jej wiotkich łodyg. Na tle białych ścian domów rosły malwy oraz dalie zwane również georginiami lub wielgoniami. W środkowej części przedogródka sadzono rośliny o wyrazistych barwach, pachnących kwiatach m.in. lilie, nagietki, lwie paszcze, maciejki, aksamitki, łubiny, maki, chryzantemy, dzielżany, serduszka okazałe oraz piwonie. Rośliny w ogrodzie oprócz walorów dekoracyjnych pełniły również inne funkcje, m.in. były wykorzystywane w lecznictwie ludowym. Niższe rośliny sadzono kępami w różnych częściach ogródka np. astry (Novi- Anglii, Novi- Belgii), zwane marcinkami czy michałkami, których suszone kwiaty były wykorzystywane do przyozdabiania palm wielkanocnych. W zacienionych miejscach blisko płotu rósł barwinek o błękitnych kwiatach, którym przyozdabiano palmy i koszyki ze święconką. Był on również stosowany w medycynie ludowej. Do naszych czasów niektóre rośliny zachowały swoje znaczenie w zwyczajach związanych z kultem religijnym. Z ziół oraz kwiatów  z ogrodu robi się wielobarwne bukiety które przynosi się do kościoła w czasie Święta Matki Boskiej Zielnej. Kwiaty piwonii, dzikiej róży, jaśminowca, czy kaliny sypie się podczas procesji Bożego Ciała, a pędy barwinka i bukszpanu przyozdabiają palmy oraz koszyczki wielkanocne.

Wraz z upływem czasu zmieniał się wygląd wiejskich zagród i ogrodów przydomowych. Ogródek zaczął pełnić głównie funkcję ozdobną. Mimo, że przedogródki pełnią nadal funkcję reprezentacyjną, ich rola użytkowa wyraźnie straciła na znaczeniu.

Ogrody wiejskie w naturalny sposób wtapiają się w otoczenie bujną kompozycją roślin. To przede wszystkim rozległe rabaty kwietne, z gąszczem kolorowych bylin, nieregularne trawniki oraz ścieżki ze żwiru, kamienia lub surowej cegły, a także mała architektura drewniana (np. płotki, altanki, pergole) oraz meble z wikliny. Nasadzenia na rabatach nie powinny być przypadkowe, najlepiej wybierać gatunki tradycyjne, rodzime lub dostosowane do naszego klimatu. Dobór odpowiednich gatunków do ogrodu wiejskiego powinniśmy rozpocząć od wyboru tzw. roślin bazowych, które będą stanowić podstawę dla pozostałych roślin oraz rabat kwiatowych. Mogą to być drzewa lub krzewy takie jak: wierzby, lipy, brzozy, głogi, rokitniki, czeremchy, jarząby, jesiony czy buki, jaśminowce, kaliny, bzy, lilaki, forsycje i hortensje. Bardzo ważne jest stopniowanie wysokości nasadzeń, czyli od najniższych z przodu, do najwyższych w tylnej części kompozycji.

Wybierając byliny do ogrodu wiejskiegonależy wybierać rośliny, które podkreślą naturalny, swobodny charakter ogrodu, oraz przywiodą nam wspomnienie ciepłego, wiejskiego lata. Byliny nadające się do ogrodu w tym stylu stanowią bardzo dużą oraz zróżnicowaną grupę roślin, zarówno bulwiastych, kłączowych, jak i cebulowych, które sadzone w grupach dobrze prezentują się w zestawieniach z innymi roślinami. Byliny zazwyczaj kojarzone są z kwiatami lata, gdyż większość z nich kwitnie właśnie w tym okresie najbardziej intensywnie. Rabaty z nich utworzone są wówczas najbardziej atrakcyjne.

Aby rabata była kolorowa przez cały rok, warto wykorzystać byliny jako podstawową część nasadzeń, uwzględniając ich porę kwitnienia a luki między nimi obsadzić roślinami jednorocznymi oraz dwuletnimi np. maciejką, nagietkami, malwami, aksamitkami, nasturcjami, lewkoniami, kosmosami, cyniami, goździkami. Rabaty powinny być tak skonstruowane, aby w grupie znalazło się kilka dominujących kwiatów, a pozostałe rośliny powinny stanowić tylko ich uzupełnienie. Naparstnice, ostróżki oraz łubiny, podkreślą pionowe akcenty kompozycji. W miejscach słonecznych bujnie kwitnące łany dzielżanów, rudbekii, słoneczniczków i nachyłków, można uzupełnićnp. floksami czy jeżówkami, tworzącbarwne zestawienia. Warto wykorzystać również zioła, które ładnie kwitną oraz pięknie pachną, a także byliny zadarniające które będą wypełniać wolne przestrzenie między rabatami. W miejscach zacienionychdobrze sprawdzą się barwinki, konwalie, bodziszki.

Rośliny polecane do ogrodów w stylu wiejskim: dalia ogrodowa, bylica boże drzewko, dziewanna, goździk brodaty, jasnota, języczka, kosmos, krwawnik, lubczyk, łubin, malwa, nagietek, cynia, nawłoć, niezapominajka, pełnik europejski, przetacznik, ruta zwyczajna, maciejka, lewkonia, serduszka okazała, słonecznik, orlik, ostróżka, szparag lekarski, szałwia, ślazówka, tojeść kropkowana, wilczomlecz złocisty, konwalia majowa, suchołuski, tulipany, narcyzy, róże, lilie biała i bulwkowata, a także maki, floksy, aksamitki, jeżówki, astry - nowoangielski i nowobelgijski, bodziszki, chryzantemy i dzielżany.

Anna Nowak, dn. 16.12.2019 r.
zdjęcia: Anna Nowak

Literatura:

  1. 1.      Jacek Marcinkowski – Byliny, Warszawa 2015 r.
  2. 2.      Anna Paszkiewicz – Tajemnice ogrodów, Warszawa 2018 r.
  3. 3.      Paolo Cottini – Kwiaty w moim ogrodzie. Rośliny w domu i ogrodzie, Warszawa 2012 r.
  4. 4.      Elżbieta Kowalik, Małgorzata Kowalska – Kolorowe zagrody, Stowarzyszenie Wiejskie „Zielona Przestrzeń”, Grabowo 2013 r.
  5. 5.      Zątek W., Przydomowy ogród wiejski – dawniej i dziś, [W:] „Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej im. Hugona Kołataja w Krakowie nr 402/2003, s. 271- 276
  6. 6.      Marta Gargała, Ewa Stompor- Chrzan, Marta Pisarek - Kwiaty wiejskich ogrodów przydomowych- czy jeszcze je pamiętamy? - „Czasopismo techniczne. Architektura” Z. 13,5-A/2010, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, s. 272 – 277
  7. 7.      Agnieszka Dudzińska- Jarmolińska „Rola tradycyjnych ogrodów wiejskich w podnoszeniu atrakcyjności  turystycznej wsi Białowierzy”
  8. 8.      Elżbieta Szot Radziszewska „Ogródki wiejskie na Kielecczyźnie jako ozdoba, apteka i spiżarnia. Edukacyjne i ekologiczne aspekty ekspozycji zieleni w Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni”