Propolis – cudowny lek prosto z natury
Nazwa „propolis” wywodzi się z języka greckiego i w dosłownym tłumaczeniu oznacza: „przedmurze miasta” („pro” – przed i „polis” – miasto). Nazwa substancji jest w pełni adekwatna do funkcji, jaką pełni w pszczelim ulu. Owady budują z niego, tuż za otworem wejściowym do ula tzw. „próg propolisowy”, który stanowi swoistą barierę odkażającą i zapobiegającą przedostawaniu się do rodziny pszczelej bakterii, pleśni i innych drobnoustrojów. Pszczoły uszczelniają (kitują) nim również wszelkie przerwy i szczeliny w ulu. W Polsce nazywany jest „kitem pszczelim” a nazwę „propolis” stosuje się również do wyciągu alkoholowego sporządzonego z kitu pszczelego.
Wiemy, że substancja ta znana była już starożytnym cywilizacjom i stosowano ją powszechnie w lecznictwie. Wzmianki o propolisie możemy znaleźć u Persów, Egipcjan, Inków czy Rzymian, którzy stosowali go przeważnie jako środek do dezynfekcji, balsamowania, gojenia ran, wrzodów itp. Znali go również i w podobny sposób wykorzystywali Słowianie. Im bliżej naszych czasów, tym więcej opisów i zastosowań. Od ok. 100 lat, w związku z rozwojem technik analitycznych, prowadzone są badania nad składem chemicznym propolisu oraz jego zastosowaniem w medycynie.
Sposób pozyskiwania czy wytwarzania przez pszczoły propolisu budził kontrowersje już u starożytnych, a teorii na jego pochodzenie było wiele. Dopiero w latach 70. XX w. po analizie chemicznej udowodniono, że kit pszczeli powstaje w wyniku przetwarzania przez pszczoły otoczek pyłku kwiatowego i substancji żywicznych niektórych drzew liściastych. Propolis jest to więc złożony, naturalny kompleks biologiczny, który składa się z mieszaniny wytworzonej przez pszczoły z roślinnych substancji żywicznych, wosku pszczelego, pyłku kwiatowego, pierzgi, wydzieliny gruczołowej pszczół oraz domieszek mechanicznych. Propolis w zależności od regionu pochodzenia może się różnić właściwościami fizycznymi. Jest substancją o konsystencji żywicy, barwy rudawobrązowej z odcieniami od żółtego, poprzez pomarańczowy i zielony, do czarnego. Kolor związany jest z jego roślinnym pochodzeniem. Skład chemiczny również uzależniony jest od występujących w otoczeniu pasieki roślin, od pory roku, w której był pozyskany, oraz od rasy pszczół. W Polsce najczęściej pochodzi z pączków liściowych topoli czarnej, brzozy oraz olchy. Do tej pory w wyniku analiz udało się wyodrębnić naukowcom ponad 300 substancji stanowiących skład propolisu.
Są to między innymi: żywice – 50–80%, wosk pszczeli – 8–30%, wosk roślinny – 6%, olejki eteryczne – 10–14%, pyłek kwiatowy – 5%, substancje garbnikowe – 10%, terpeny, flawony, kwasy organiczne, substancje lipidowo-białkowe, biopierwiastki (wapń, mangan, magnez, cynk, cyna, miedź, krzem, żelazo, glin, srebro, sód, potas, chrom, stront, bar, kadm, wanad, tytan), witaminy (B1, B2, B5, B6, C, D, E, prowitamina A).
Działanie farmakologiczne propolisu jest bardzo złożone i wielokierunkowe. Stosowany jest między innymi w takich gałęziach medycyny jak: dermatologia, ortopedia, chirurgia, laryngologia, stomatologia, gastrologia, pulmonologia, kardiologia, ginekologia, nefrologia i coraz częściej w onkologii.
W związku ze wzrostem oporności bakterii na antybiotyki w ostatnich latach, wzrosło zainteresowanie propolisem jako produktem o najwyższej aktywności przeciwdrobnoustrojowej (naturalny antybiotyk XX wieku). Zawiera nawet kilkaset różnych substancji bakteriobójczych, których skuteczność potwierdzono nawet w walce z gronkowcami, paciorkowcami, salmonellą czy prątkami gruźlicy. Podobną aktywność udowodniono w walce z wirusami. Potwierdzone badaniami naukowymi jest również działanie przeciwgrzybicze propolisu, w niektórych przypadkach lepsze niż w przypadku popularnych leków, na które ponadto występuje lekoodporność.
Ekstrakt etanolowy z kitu pszczelego wykazuje również wielokierunkowe działanie przeciwzapalne, które ostatecznie prowadzi nawet do całkowitego zahamowania ostrego i przewlekłego procesu zapalnego. Regularne stosowanie ekstraktu działania stymulująco na układ odpornościowy organizmu wobec bakterii i wirusów oraz powoduje znaczny wzrost wytwarzania przeciwciał. Z bardzo dobrym skutkiem stosuje się ekstrakty propolisowe w celu regeneracji tkanek: skórnej, kostnej, chrzęstnej i zębowej oraz aby przyspieszyć gojenie wszelkiego rodzaju ran, odmrożeń i oparzeń. Coraz częściej spotkać można opracowania dotyczące zastosowania kitu pszczelego we wspomaganiu leczenia powszechnie dzisiaj występujących chorób nowotworowych.
Ze względu na bogactwo i różnorodność substancji aktywnych propolis uznany został za substancję wysoce alergenną zwłaszcza dla osób, u których stwierdzono alergię na produkty pszczele lub jad pszczół. Niemniej jednak, alergia bardzo rzadko pojawia się po spożyciu doustnym, częściej po zastosowaniu miejscowym. Bilans korzyści stosowania propolisu jest nieporównywalnie większy od ewentualnego zagrożenia reakcją alergiczną.
Największym problemem związanym z wpisaniem propolisu na listę produktów leczniczych jest jego standaryzacja. W związku z tym, że jest to mieszanina różnych związków chemicznych – których skład uzależniony jest głównie od miejsca, ale również czasu pozyskiwania – nie jest produktem jednorodnym i zawsze będzie wykazywała różnice w składzie chemicznym i zapewne w działaniu.
Najpopularniejszym preparatem z kitu pszczelego, który możemy wykonać sami, jest nalewka propolisowa. Do jej wykonania najlepiej wykorzystać kit od zaprzyjaźnionego pszczelarza w formie zeskrobanych wiórków i zalać 70-procentowym alkoholem (propolis nie rozpuszcza się w wodzie!). Po 2 tygodniach trzymania w ciepłym i ciemnym miejscu należy przefiltrować nalewkę. Można ją wykorzystywać do stworzenia np. miodu propolisowego (100 ml miodu wymieszać ze 100 ml nalewki propolisowej), dodatku do maści przeciwbólowej, jako aerozol czy płukanka na bolące gardło lub krople do nosa. Każdy musi na sobie wypróbować preparaty, które najbardziej mu odpowiadają.
Nie ulega wątpliwości, że ten znany i stosowany od wieków preparat działa prozdrowotnie na organizm człowieka, nie tylko w leczeniu wielu schorzeń, ale przede wszystkim poprzez wzmacnianie odporności i poprawę ogólnej kondycji organizmu.
Anna Janus, dn. 27.08.2021 r.
Hodowla pszczół, red. Wilde J., Prabucki J., Poznań 2008.
Kędzia. B., Skład chemiczny i aktywność biologiczna propolisu pochodzącego z różnych rejonów świata, „Postępy Fitoterapii” 2006, nr 1, s. 23–35.
Stawarczyk M., Propolis – pszczeli dar, „Aptekarz Polski” 2016, nr 123, s. 4–11.
Szeleszczuk Ł., Zielińska-Pisklak M., Goś P., Propolis – panaceum prosto z ula, „Lek w Polsce” 2013, nr 6–7, s. 32–39.
Traut J., Propolis (nie)doceniony skarb natury, Wrocław 2020, Praca Specjalizacyjna.
Wolska K., Górska A., Adamiak A., Właściwości przeciwbakteryjne propolisu, „Postępy Mikrobiologii” 2016, s. 343–350.
Drukuj
PDFPolecamy
