Zaraza ziemniaka i alternarioza groźnymi chorobami ziemniaka

Występowanie na polu patogenów ziemniaka wpływa znacząco na ilość i jakość plonu bulw oraz jego przydatność dla przetwórstwa. Chorobą bardzo groźną i mogącą występować w formie epidemii jest zaraza ziemniaczana (Phytophthora infestans). Objawy choroby występują na liściach, łodygach i bulwach ziemniaka. Straty plonu na niechronionych plantacjach mogą wynosić 20-50% plonu. Zaraza ziemniaczana pojawia się najczęściej w drugiej połowie czerwca i na początku lipca. Jej występowaniu sprzyja wilgotna i chłodna pogoda – przedłużające się deszcze, rosy i mgły. Jeżeli taka aura utrzymuje się przez kilka dni można spodziewać się porażenia roślin zarodnikami pływkowymi patogenu. W temperaturze powyżej 18 stopni z zarodników wyrastają strzępki grzybni i dokonują infekcji przez przetchlinki i zranienia tkanek. Dalszy rozwój choroby przebiega przy temp. wyższej niż 20 stopni i przy podwyższonej wilgotności powietrza. W takich warunkach do zniszczenia plantacji może dojść w przeciągu tygodnia lub nawet kilku dni. Zniszczenie powierzchni asymilacyjnej spowoduje znaczną utratę plonu. Zarodniki mogą się rozprzestrzeniać na znaczne odległości z wiatrem i deszczem – nawet do kilkudziesięciu kilometrów. Głównym źródłem zakażenia są porażone bulwy pozostałe po sortowaniu wiosennym, niechronione uprawy wczesnych odmian lub samosiewy wyrosłe w uprawach następczych. Pierwsze objawy choroby stwierdza się na dolnych, najniżej położonych liściach. Są to nieregularne jasnozielone plamki, które potem powiększają się i stają się brunatne. Na brzegach plam, na dolnej stronie liści widoczny jest delikatny, biały nalot patogena. Aby upewnić się, że to zaraza ziemniaczana można porażony w niewielkim stopniu liść włożyć do słoika lub torebki z wilgotną watą. Po 24 godzinach na dolnej stronie liścia na obrzeżu plamy pojawi się biały nalot grzybni.

Objawy zarazy ziemniaczanej pojawiają się też na łodygach roślin. Choroba rozpoczyna się najpierw na wierzchołkach pędów, ogonkach liściowych lub różnych częściach łodyg. Pokazuje się w postaci tłustawej brązowej plamy, która potem się robi ciemnobrunatna i powiększa się wzdłuż łodygi. Silnie porażone rośliny mogą się nawet przełamać w miejscu silnego porażenia. Przy dużym nasileniu objawów na polu zostają kikuty pędów pokryte białym nalotem patogenu.

W ostatnich latach coraz groźniejsza dla roślin staje alternarioza (sucha i brunatna plamistość liści ziemniaka). Wywołują ja grzyby z rodzaju Alternaria alternata i Alternaria solani. Objawy na liściach występują w postaci owalnych lub kanciastych, ciemnobrunatnych przebarwień o koncentrycznym układzie tarczy strzelniczej. Na porażonych starszych liściach można zaobserwować wiele małych brunatnych plam, co widać na załączonym zdjęciu. Występowaniu choroby sprzyja częsty niedobór wody i występujące susze oraz uprawa odmian wrażliwych na porażenie przez grzyby powodujące alternariozę. Sprzyja jej też niedobór mikro i makroelementów w roślinach i ich ogólne osłabienie. Źródłem zakażenia są resztki pożniwne, sadzeniaki i sąsiedztwo chorych roślin. Alternarioza rozwija się już w temperaturze powyżej 18 stopni, ale optymalna dla niej jest 24–28 stopni Celsjusza.

Z uwagi na niebezpieczeństwo utraty plonów konieczne jest stosowanie różnych metod integrowanej ochrony. Na wielkość porażenia mają wpływ decyzje podejmowane na każdym etapie produkcji ziemniaków takie jak:

wybór pola, techniki uprawy, nawożenie dostosowane do potrzeb roślin, zwalczanie chwastów, wybór odpornych odmian, odpowiednie zmianowanie
stosowanie kwalifikowanych sadzeniaków, podkiełkowywanie bulw, zaprawianie bulw, wybór optymalnego terminu sadzenia
usuwanie źródeł infekcji, optymalne nawadnianie i stosowanie ochrony chemicznej
desykacja, zbiór dojrzałych bulw, unikanie uszkodzeń mechanicznych, optymalne warunki przechowywania.

Zabiegi agrotechniczne i hodowlane są bardzo ważne, ale w momencie rozpoznania zagrożenia konieczne jest zastosowanie ochrony chemicznej. Ważnym czynnikiem skuteczności zwalczania zarazy ziemniaczanej jest termin rozpoczęcia tej ochrony i kolejność zabiegów. Najczęściej pierwszy zabieg wykonuje się w momencie zwierania międzyrzędzi lub w momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby. W przypadku alternariozy ochronę należy rozpocząć w momencie pojawienia się pierwszych objawów choroby. Należy również odpowiednio dobrać fungicydy do fazy rozwojowej rośliny i cyklu rozwoju patogena. Bardzo ważne jest stosowanie różnych substancji czynnych żeby ograniczyć uodparnianie się organizmów chorobotwórczych na środki ochrony roślin. Oprysk należy przeprowadzić zgodnie z zaleceniami podanymi na etykiecie preparatu zarejestrowanego do zwalczania chorób ziemniaków.

autorka: Ewa Mazur

Źródło:

Zeszyt technologiczny 2013
„Zaraza ziemniaka i alternarioza-choroby powodujące straty w plonie” - prof. dr hab. Józef Kapsa IHAR-PIB, prof. dr hab. Marek Korbas IOR-PIB
„Ochrona plantacji ziemniaka przed chorobami” - prof. Dr hab. Józef Kapsa IHAR- PIB w Radzikowie