Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Co warto wiedzieć o pająkach?

Pająki są grupą zwierząt przynależnych do typu stawonogów (Arthropoda). Razem z kosarzami, roztoczami, zaleszczotkami i innymi jeszcze grupami zwierząt, z którymi są spokrewnione, tworzą gromadę pajęczaków. Cechą charakterystyczną pająków, łatwo pozwalającą je odróżnić od innych zwierząt jest budowa ciała, w której wyraźnie widać głowotułów i odwłok, Połączone są one ze sobą łącznikiem. Na głowotułowiu są umieszczone  cztery pary odnóży krocznych i dwie pary odnóży gębowych. Odnóża gębowe to szczękoczółki zakończone pazurem jadowym oraz nogogłaszczki. W przedniej części głowotułowia widoczne są oczy. Ich liczba może być różna. U gatunków występujących w Polsce jest 6 lub 8 oczu. Pająki nie są zwierzętami pokaźnych rozmiarów. Większość z nich osiąga rozmiary ciała od długości w zakresie od 1 do 10 milimetrów. Są zwierzętami drapieżnymi, które paraliżują swoje ofiary za pomocą jadu. Pająki maja zdolność wytwarzania przędzy służącej do budowy sieci łownych. Nie jest to jedyna taktyka zdobywania pokarmu. Poza chwytaniem ofiar w sieci łowne, pająki mogą czatować na ofiary lub dokonują pościgu za ofiarą.

Zwierzęta te występują na wszystkich kontynentach poza Antarktydą oraz we wszystkich ekosystemach lądowych i niemal we wszystkich strefach klimatycznych naszej planety. Głównie występują na ladzie, ale mogą występować w powietrzu, przemieszczając się po długich niciach na znaczne odległości. Występują także w środowisku wodnym, ale są i takie które sprawnie poruszają się po powierzchni wody. Dotychczas opisano na świecie około 45 000 gatunków pająków, a w Polsce ponad 800 gatunków.

Często nie zdajemy sobie sprawy, jak duże ilości pająków zamieszkują nasze środowisko. Poszczególne gatunki pająków osiągają bardzo duże liczebności. Jako, że są drapieżnikami regulują bardzo skutecznie liczebności innych  grup zwierząt, którymi się odżywiają. Występując we wszystkich ekosystemach lądowych, pełnią istotną rolę w łańcuchu troficznym.  Ma to doniosłe znaczenie również w agrocenozach, gdzie skutecznie ograniczają występowanie wielu gatunków innych zwierząt, w tym przede wszystkim, organizmów szkodliwych dla upraw rolniczych. Zdecydowana większość pająków to zwierzęta polifagiczne, czyli takie, które nie wyspecjalizowały się pokarmowo i mogą się odżywiać wieloma gatunkami żywych ofiar, a głownie owadami.

Zagęszczenie  pająków na polach uprawnych jest zmienne w ciągu sezonu wegetacyjnego i zależne od typu uprawy. Na przykład w zbożach, gdzie stwierdzano znaczne zagęszczenia, na jednym metrze kwadratowym można spotkać nawet powyżej 600 osobników. Badania w Europie Zachodniej wykazały, że  zgrupowania pająków są zdominowane przez drobne pająki z rodziny osnuwikowatych (Lynyphidae) mogą przekraczać nawet 600 na 1m2, a liczba osobników z poszczególnych gatunków należących do tej rodziny może być większa niż 30 na jednym metrze kwadratowym. Podobnie na łąkach, zagęszczenie pająków z rodzaju plądrak (Erigone sp.) dochodziło do 300 osobników na 1 m2

Pająki z rodzin najliczniej występujących w ekosystemach, za podstawę swojej diety upodobały sobie mszyce (Aphidomorpha) skoczogonki (Collembola) i muchówki (Diptera). Sieci łowią głównie drobne zwierzęta, których ciała są bardzo miękkie. Raczej nie zauważa się większych owadów uwięzionych w sieciach pająków należących do rodzin osnuwikowatych (Linyphilidae) i pogońcowatych (Lycosidae).  

Wykazano, że pająk krzyżak łąkowy (Araneus quadratus) należący do rodziny krzyżakowatych (Araneidae), odgrywa bardzo istotną rolę w regulacji (ograniczaniu) populacji szarańczaków żerujących na łąkach.

Badania prowadzone na krzyżaku nadwodnym (Larinoides cornutus), pozwoliły ustalić, że w ciągu swojego życia łowi on średnio 6000 ofiar. Obliczono też, że osobniki tego gatunku na powierzchni jednego hektara łowią w ciągu 1 roku około 7 000 000 ofiar, co odpowiada 18 kg  schwytanych stawonogów w przeliczeniu na sucha masę. Aż 99% w tej wartości stanowią owady. Te przykłady pokazują jednoznacznie, jak doniosłą rolę odgrywają pająki w ograniczaniu szkodników roślin uprawnych.

Niestety, pająki są także zagrożone w wyniku zaniku ich naturalnych siedlisk, w których mogą zdobywać pożywienie i rozmnażać się. Największe spustoszenie wśród tej grupy zwierząt powoduje stosowanie chemicznych środków ochrony roślin. Pająki są także bardzo wrażliwe na zmiany jakie następują w strukturze roślinności oraz na zmiany wilgotności podłoża. Od wilgotności, a także od struktury występujących gatunków roślin, zależy występowanie określonych gatunków pająków. Trzeba bowiem pamiętać, że z każdą rośliną naczyniową związany jest co najmniej, jeden gatunek zwierzęcia. Ograniczenie występowania gatunków roślin wpływa także na ograniczenie występowania zwierząt, w tym na występowanie owadów, którymi żywią się pająki. 

Stwierdzono w wyniku licznych obserwacji, że bogactwo gatunkowe pająków jest niższe w uprawach o intensywnym systemie gospodarowania.  Dotyczy to zarówno roślin uprawianych na gruntach ornych, jak i na użytkach zielonych.  Zmiany zachodzące w trakcie użytkowania danej uprawy mają znaczący w pływ na liczebność pająków.  Na nieużytkach wieloletnich liczebność pająków była nawet 5 razy wyższa niż na nieużytkach jednorocznych oraz na polach uprawnych.

Rodziny pająków występujących najliczniej w agrocenozach

Rodzina osnuwikowate (Linyphilidae) - należą do niej niewielkie pająki  zazwyczaj wielości od 1-7 cm długości ciała. Żyją w ściółce i wśród roślinności. Budują płachtowate sieci a niektóre gatunki polują aktywnie , przemieszczają się na większe odległości wędrując po niciach babiego lata. Przedstawiciel z jakim często mamy do czynienia na łąkach i polach uprawnych to plądrak czarny (Erigone atra) i plądrak zębaty (Erigone dentiapalis) Obydwa gatunki żywią się drobnymi owadami i skoczogonkami. Innym przedstwicielem tej rodziny jest spotykany w uprawach zbóż i na łąkach osnuwik (Microlinyphia pusilla). Buduje on tuż przy powierzchni ziemi małą płachtowatą sieć.

Rodzina pogońcowate (Lycosidae) – nie budują one sieci łownych lecz gonią ofiarę i atakują ją. Poruszaja się szybko po powierzchni gleby i w niskiej roślinności. Samice pogońcowatych opiekują się potomstwem. Przedstawicielem jest rodzaj wałęsak (Pardosa palustris) oraz Pardosa agrestis. Na niektórych łąkach często też występuje krzeczek naziemnik (Trochosa terricola).

Rodzina krzyżakowate (Araneidae) – należą do niej gatunki o dużym zróżnicowaniu pod względem kształtów i kolorów. Występuje u nich wyraźny dymorfizm płciowy, czyli dwupostaciowość, polegająca na występowaniu różnic w budowie ciała samicy i samca, a co za tym idzie różnic w wyglądzie. U przedstawicieli tej rodziny  czasem dochodzi do kanibalizmu płciowego – samica zjada samca po kopulacji. Pająki tej rodziny występują na użytkach zielonych, w lasach, czy ogrodach. Sieci rozpinają wśród gałęzi drzew. Przedstawicielem łatwo rozpoznawalnym jest tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi). Cechuje go bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. Długość ciała samic dochodzi do 20 mm, a samców jedynie do 5,5 mm. Innym przedstawicielem jest kołyśnik wielobarwny (Aculepeira ceropegia), którego można zaobserwować siedzącego pośrodku swojej sieci rozpiętej wśród traw.

Rodzina ukośnikowate (Thomisidae) – należą do niej pająki polujące aktywnie. Czatują na swą ofiarę, chwytając najczęściej owady odwiedzające kwiaty. Ich nazwa pochodzi od tego, że bytując głównie na roślinach, poruszają się niezgrabnie często chodząc bokiem. Polują jednak nad wyraz sprawnie i po schwytaniu szybko uśmiercają ofiarę swoim jadem.

Rodzina kwadratnikowate (Tetragnathiaidae) – jej przedstawicieli łatwo rozpoznać po wydłużonym ciele, zaopatrzonym w długie odnóża. Należy do niej miedzy innymi kwadratnik (Tetragnatha sp.) i gruboszczękowiec (Pahygnatha degeeri). Pająki te, przebywają wśród roślinności zielnej, ale także w ściółce i w darni. Starsze polują aktywnie, a młode osobniki  budują sieci łowne.

Jak  wspierać występowanie pająków na użytkach rolnych ?

Dla zachowania różnorodności biologicznej, w tym także różnorodności biologicznej pająków, oraz wystarczającej ich liczebności pozwalającej pełnić funkcje regulacyjne w agroekosystemach istotne jest utrzymanie obszarów cennych przyrodniczo, a także mozaikowatej struktury  krajobrazu rolniczego. Należy tu wyjaśnić, że agroekosystemy, to takie układy ekologiczne, które są poddane stałemu działaniu człowieka, prowadzącemu szereg zabiegów agrotechnicznych. Różnią się one od  ekosystemów naturalnych tym, że wśród producentów główną rolę spełniają rośliny uprawne, a głównymi konsumentami są człowiek i zwierzęta gospodarskie, a inni naturalni konsumenci są w miarę możliwości eliminowani przez człowieka z tego systemu w różny sposób.  Dlatego  ważne jest, aby w tym krajobrazie trwale zachować wszelkiego rodzaju ostoje przyrody (np. miedze śródpolne, kępy zadrzewień i zakrzaczenia na miedzach, szpalery drzew i żywopłoty, oczka wodne). Następnie należy prowadzić zrównoważony sposób użytkowania. Ograniczenie do minimum stosowania chemicznych środków ochrony roślin - stosować je tylko wówczas, gdy przekroczone zostaną progi szkodliwości dla danego szkodnika czy choroby. Szczególnie niebezpieczne jest stosowane nieselektywnych insektycydów, które niszczą wszystkie zwierzęta, zarówno szkodniki jak i ich naturalnych wrogów - jakimi są przecież także pająki.

Pakiety przyrodnicze w ramach działania rolnośrodowiskowo klimatycznego, a także stosowanie zasad rolnictwa ekologicznego, w którym nie używa się w uprawach rolniczych syntetycznych środków ochrony roślin, niewątpliwie przyczynia się do wspierania występowania pająków. Korzyści z tego dla ograniczenia występowania szkodników w uprawach rolniczych są nie do przecenienia.

Jacek Kostuch, dn. 1.10.2019 r.