Jakie drzewka sadzić?

Ważnym czynnikiem wpływającym na produkcję sadowniczą jest jakość materiału szkółkarskiego użytego do sadzenia. Zakładając sady intensywne należy stosować materiał szkółkarski najwyższej jakości, bo tylko taki materiał gwarantuje uzyskanie w możliwie krótkim czasie od posadzenia drzew wysokich, dobrej jakości plonów. Zakupione drzewka i krzewy owocowe powinny być zaopatrzone w dokumentację pochodzenia oraz paszport potwierdzający status zdrowotności roślin, nazwę odmiany, a w przypadku roślin szczepionych/okulizowanych – także nazwę podkładki i ewentualnie wstawki. Rośliny powinny być wolne od szkodników i chorób kwarantannowych. Drzewka zawirusowane, a w przypadku roślin jagodowych (maliny i truskawki) porażone przez nicienie znacznie gorzej plonują. Zatem do sadzenia należy używać zdrowego materiału, dobrze wyrośniętego i z rozwiniętym systemem korzeniowym.

Na co zwracać uwagę przy zakupie drzewek?

Przede wszystkim na jakość materiału szkółkarskiego. Jest ona jednym z głównych czynników wpływających na wzrost i owocowanie drzewek w sadzie. Jakość drzewek używanych do zakładania sadu, ocenia się m.in. liczbą pędów bocznych (syleptycznych). Ma ona istotny wpływ na szybkość wejścia drzewek w okres owocowania i wielkość uzyskiwanego plonu w pierwszych latach po posadzeniu. Najlepsze do tego celu są rozgałęzione drzewka 2-letnie lub 2-letnie z jednoroczna koronką, tzw. kneep-boom, a także dobrze wyrośnięte i rozgałęzione drzewka jednoroczne. Roczne drzewka mają niejednokrotnie kilka do kilkunastu rozgałęzień bocznych na odpowiedniej wysokości i niewiele różnią się od drzewek dwuletnich, a są tańsze. Jednak pędy wyrastające z dwuletniego przewodnika lepiej owocują. Drzewka rozgałęzione owocują z reguły wcześniej i obficiej niż nierozgałęzione drzewka roczne, potocznie zwane okulantami. Za te pierwsze zapłacimy więcej niż za okulanty nierozgałęzione, ale już w drugim roku po posadzeniu zbierzemy z nich spory plon. Drzewka słabsze, bez rozgałęzień, zazwyczaj są to jednoroczne okulanty, zaczynają owocować o jeden lub dwa lata później. Wynika z tego, że na materiale szkółkarskim nie warto oszczędzać. To prawda, że poniesiemy wyższe koszty na zakup drzewek wysokiej jakości, ale szybko się one zrekompensują, zbierając w drugim roku. z drzewka ok.4 kg jabłek. Dobrze jest kupować drzewka szczepione/okulizowane na podkładkach wegetatywnych karłowych i półkarłowych, ponieważ w porównaniu z drzewkami uszlachetnianymi na podkładkach generatywnych silnie rosnących szybciej wchodzą w owocowanie , a drzewa tworzą niewielkie korony

Miejsce zakupu

Ważne jest również gdzie kupujemy materiał szkółkarski. Najlepiej jest nabywać drzewka z pewnego źródła, czyli w kwalifikowanej szkółce bezpośrednio u producenta, a nie od pośrednika na targowisku, gdyż możemy narazić się na poważne straty finansowe spowodowane złą jakością nabytego towaru. Przy zakupie drzewek u szkółkarza mamy gwarancję, że materiał jest zdrowy i tożsamy odmianowo .Otrzymujemy specyfikację, na której podana jest ilość i jakość materiału szkółkarskiego, jak również nr świadectwa kwalifikacji wystawionego przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa (PIORIN). Ponadto zachowujemy możliwość reklamowania zakupionego materiału na podstawie wystawionego rachunku-faktury. Reklamację można wnosić do 30 czerwca roku następnego od wyprodukowania drzewek w szkółce. Dodatkowym plusem jest możliwość wcześniejszej rezerwacji drzewek o określonej kategorii jakościowej. W przypadku wiosennego sadzenia drzewka możemy przechować na dołowniku lub w chłodni u szkółkarza i odebrać je przed sadzeniem. Na targu drzewka często są już „wymęczone”, tzn. mają uszkodzone lub wyłupane pąki na pędach, obdartą korę na pędzie głównym tzw. przewodniku, wyłamane przyrosty boczne, przesuszone lub przemarznięte korzenie. Uszkodzenia materiału szkółkarskiego biorą się z częstego przekładania drzewek, wystawiania ich na wiatr i słonce, niestarannego dołowania oraz nieodpowiedniego transportu. Mają one duży wpływ na przyjęcie się oraz wzrost drzewek w sadzie. Drzewka z przesuszonym lub z przemarzniętym systemem korzeniowym po wysadzeniu będą źle się przyjmować i słabo rosnąć lub wkrótce po posadzeniu zaschną i wypadną. Można zaobserwować, że już podczas transportu do pośrednika na plac sprzedaży materiał szkółkarski nie ma żadnego okrycia chroniącego go przed przesuszeniem. Kupując drzewka od nieznanego sprzedawcy często też nie mamy pewności, czy kupowane odmiany są tymi właściwymi, które chcemy posadzić w sadzie czy ogrodzie, bo drzewka nie mają etykiet. W tym wypadku musi nam wystarczyć samo zapewnienie sprzedawcy, a po posadzeniu okazać się może, że nie jest to odmiana, którą kupowaliśmy.

Drzewka kwalifikowane i materiał CAC

Obecnie w obrocie towarowym znajdują się drzewka kwalifikowane oraz drzewka CAC (z hiszp. Conformitas Agraria Communitatis - spełniający minimalne wymagania). Podczas produkcji tego typu drzewek dopuszczone jest pozyskiwanie jego komponentów (podkładek, oczek, zrazów), a także sadzonek roślin jagodowych z dowolnego źródła, niesprawdzonego urzędowo pod względem zdrowotnym. Dla materiału CAC nie obowiązuje żaden statut zdrowotności: wolny od wirusów (vf-frie virus) i testowany na wirusy (vt-tested virus), jak również żaden stopień kwalifikacji: superelita, elita, oryginał. Nie określa się też parametrów jakości zewnętrznej (grubość, wysokość, liczba pędów bocznych). Zgodnie z znowelizowaną ustawą o nasiennictwie z 26 czerwca 2003 roku n należy zachować jedynie odpowiednią czystość gatunkową i odmianową. W związku z tym materiał szkółkarski CAC jest mniej wartościowy do zakładania sadów towarowych, ponieważ istnieje niebezpieczeństwo przenoszenia z oczkami, zrazami, podkładkami i sadzonkami roślin groźnych patogenów. Zgodnie z przepisami prawnymi materiał szkółkarski powinien spełniać minimalne wymagania jakościowe. Są one określone w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lutego 2007 roku w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących wytwarzania i jakości materiału siewnego, załącznik nr 9, rozdział VIII (Dz. U. Nr 29, poz. 189). Według w/w rozporządzenia drzewka owocowe powinny mieć nie mniej niż 80 cm wysokości, mierząc od szyjki korzeniowej, a średnica nie mniej niż 8 mm, mierząc na wysokości 10 cm powyżej miejsca uszlachetniania. Powinny mieć korzeń główny i nie mniej niż 3 korzenie boczne albo wiązkę korzeni drobnych, albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku. Wymagania dla krzewów jagodowych, z wyłączeniem borówki i żurawiny wielkoowocowej są następujące: powinny mieć minimum 1 pęd o długości co najmniej 20 cm, mierząc od nasady do wierzchołka, albo dobrze wykształcone pąki nasadowe; średnica pędu powinna wynosić nie mniej niż 4 mm, mierząc u nasady pędu; powinny mieć nie mniej niż 3 korzenie szkieletowe albo wiązkę drobnych korzeni, albo korzenie przerastające całą objętość gleby w pojemniku. Podkreślam, że są to normy minimalne i taki materiał do zakładania sadów nie bardzo nadaje się. Zresztą sami szkółkarze takiego materiału nie sprzedają. Stosują podział drzewek na trzy wybory – wybór Ekstra, I i II. Do wyboru ekstra kwalifikuje się drzewka silnie wyrośnięte, z uformowaną koronką na wysokości ok. 60 cm od ziemi, składającą się minimum z 5-6 pędów bocznych długości co najmniej 30-40 cm. Do sadów zaleca się kupować drzewka dobrze wyrośnięte o średnicy co najmniej 12 mm na wysokości 10 cm powyżej miejsca okulizacji, z kilkoma pędami bocznymi na wysokości powyżej 70 cm. Takie parametry posiadają dobrze wyrośnięte drzewka jednoroczne z kilkoma bocznymi pędami.

Jak postępować z zakupionymi drzewkami?

Trzeba je szybko i porządnie zadołować w miejscu zacisznym i zacienionym. Najlepszym miejscem byłaby przewiewna szopa, stodoła lub wiata. Jeżeli nie posiadamy takiego zaplecza gospodarczego, to robimy dołownik na wolnej przestrzeni w pobliżu zabudowań gospodarczych. Dołownik powinien być ogrodzony i zabezpieczony przed gryzoniami. Jeśli drzewka powiązane są w wiązki (pęczki), a sadzenie odkładamy do wiosny, to należy je rozwiązać i każde drzewko pojedynczo dołować obsypując je grubą warstwą miałkiej ziemi, torfem, piaskiem lub trocinami, aby nie było wolnych przestrzeni między korzeniami. W przypadku dużej ilości drzewek, przy dołowaniu całych wiązek, drzewka należy rozluźnić i mocno nimi potrząsać. Korzenie zasypać grubą warstwą ziemi, żeby ziemia dostała się miedzy korzenie. Po zadołowaniu drzewka solidnie zlać/skropić wodą. Nie należy przetrzymywać drzewek czy krzewów niezadołowanych, bo się wysuszą korzenie. ani zatopionych w pojemniku z wodą, gdyż korzenie bez dostępu powietrza zostaną „zaduszone”.

Józef Rusnak