MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

Początki winiarstwa w Małopolsce

Pierwsze wzmianki o produkcji wina w Polsce liczą ponad 1000 lat. Ciekawostką jest, że pierwszym regionem winiarskim, były okolice Krakowa. Prawdopodobnie winorośl dotarła tu z południa Europy - z Państwa Wielkomorawskiego. O tym, że uprawiano winorośl już w X wieku świadczą znaleziska archeologiczne na zboczach wzgórza wawelskiego. Rosnące zapotrzebowanie na wino było spowodowane rozwojem chrześcijaństwa i jego koniecznej obecności w trakcie liturgii. Samą kulturę produkcji i picia win kształtowało duchowieństwo wraz z mieszczanami i zamożną szlachtą. Dzięki nim wina podawano nie tylko jako wytrawny deser, ale również dodawano do potraw. Wówczas popularność wina dorównywała uznaniu piwa i miodu pitnego. Wino wykorzystywano w handlu gdzie stanowiło środek płatniczy, a czasami towar wymienny. Warto wspomnieć o opactwie benedyktynów z Tyńca, w którym tradycje uprawy winorośli trwały nieprzerwalnie od XI do XVIII wieku. U schyłku XVI wieku winnice zaczęły stopniowo podupadać, a w wyniku potopu szwedzkiego wraz z postępującym oziębieniem klimatu zniknęły z krajobrazu. Miejsce polskiego wina zaczęły zajmować trunki z krajów, których warunki klimatyczne sprzyjały uprawie – głównie z Francji, Włoch i Niemiec. Przez kolejne wieki, zapomniano o sztuce winiarstwa i dopiero w latach 80. XX wieku podjęto nieudolną próbę jego odtworzenia w Polsce. Jednak realny rozwój produkcji wina w Polsce nastąpił w XXI w.

Winiarstwo dziś

Z danych Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa wynika, że liczba zarejestrowanych winnic w Polsce w 2020 roku wynosi 294, łączna powierzchnia uprawy 468 hektarów, a produkcja wina w roku 2019 wyniosła 6,4 tys. hektolitrów. Zarejestrowani winiarze zebrali łącznie w roku 2019 1821 ton winogron. Dla porównaniajeszcze w roku gospodarczym 2009/2010 liczba producentów wynosiła zaledwie 26, a powierzchnia upraw – 36 hektarów. Choć polskie winiarstwo przeżywa swój rozkwit, wciąż ma przed sobą wielkich europejskich producentów wina takich jak Hiszpania (941 tys. ha upraw), Francja (802 tys. ha) i Włochy (650 tys. ha), których wina zalewają świat. Według Prezesa Związku Pracodawców Polskiej Rady Winiarstwa jakość i charakter produkcji wina w Polsce będzie interesującym punktem na winiarskiej mapie Europy.

Winnica Wieliczka i jej właściciele

Niewielu turystów, jak i mieszkańców Małopolski zna skarby skrywane w Pawlikowicach, nieopodal Wieliczki. Na Małopolskim Szlaku Winnym, u podnóża Karpat położona jest unikatowa na skalę Polski winnica, której Solne Miasto użyczyło swojej nazwy. Winnica Wieliczka została założona w 2013 roku przez Agnieszkę Rousseau i Piotra Jaskółę i obecnie znajduje się w niej prawie 25 tysięcy krzewów winorośli. Założyciele winnicy, należą do grona miłośników wina starających się o przywrócenie dawno zapomnianemu winiarstwu Polski miejsce na winiarskiej mapie świata. Współwłaściciele posiadają bogate doświadczenie i kompetencje w prowadzeniu winnicy i winiarni. Agnieszka Rousseau jest jedną z najbardziej znanych na świecie polską enolożką, która produkcją wina zajmuje się od ponad dwudziestu lat. Doradzała w winnicachwe Francji, Nowej Zelandii, Australii, Szwajcarii, Indiach, Rosji, Rumunii i Polsce. Jest zdobywczynią pond 200 medali na najbardziej prestiżowych konkursach winiarskich świata. Z kolei Piotr Jaskóła jest z wykształcenia leśnikiem, ekologiem, którego wiedza i intuicja pozwoliła na realizację niespotykanych pomysłów winiarskich, jak założenie winnicy w centrum aglomeracji śląskiej. Otrzymane wówczas wino zdobyło liczne medale. Wiedza, doświadczenie i pokora wobec natury sprawiają, że winnica z winiarnią tworzą razem niezwykły organizm, którego owoce cieszą najbardziej wymagające kubki smakowe.

Niestandardowe technologie uprawy

Winnica w Pawlikowicach łączy zasady uprawy ekologicznej z biodynamiczną. Jest ona prowadzona z poszanowaniem natury oraz ogółu organizmów w nim żyjących. To metoda zharmonizowana z kalendarzem księżycowym oraz wiedzą przodków mające na celu zachowanie wykorzystywanego środowiska w jak najlepszej kondycji. Preparaty używane w winnicy są na bazie surowców naturalnych, roślinnych i mineralnych. Działania podejmowane w winnicy polegają na ciągłej obserwacji rozwoju i zdrowotności winorośli oraz profilaktyce opartej na zwiększaniu ich odporności na czynniki środowiskowe.

Początki gospodarstwa

Nie zawsze jednak była tu winnica, wcześniej teren ten obejmował PGR, którego podejście było dalece różne od poszanowania dla natury i zrównoważonej gospodarki rolnej. Nadmierna eksploatacja terenu, poddawanie środowiska działaniu pestycydów przy równoczesnym wyjaławianiem gleby niewłaściwym płodozmianem jest obrazem dość dobrze znanym. Rolnictwo intensywne doprowadziło w konsekwencji do erozji, których dowodem były potoki błota zalewające położone niżej gospodarstwa. Aby przerwać tę dramatyczną sytuację potrzebne były radykalne działania mające na celu zapobieganie erozji gleby i przywrócenie równowagi środowisku. Właściciele Winnicy Wieliczka widzieli potencjał, który posiadało długie zbocze o ekspozycji południowej i południowo-zachodniej, z przewyższeniem ponad 60 metrów (od ok. 315 do 380 m n.p.m.) i stosunkowo przepuszczalną, gliniasto-piaszczystą glebą. Dzięki podjętym działaniom powstał nowatorski projekt ekologicznej uprawy winorośli w poprzek stoku, którego tarasowa uprawa zabezpiecza zbocze przed erozją, a równocześnie ułatwia pracę w winnicy. Odtworzenie właściwej struktury gleby i odbudowanie w niej życia biologicznego, było zajęciem pracochłonnym, na którego efekty trzeba było czekać wiele lat. Winnica znajduje się na 15 hektarowej działce i stanowi jedynie część upraw prowadzonych w gospodarstwie. W winnicy uprawiane są odmiany: Chardonnay, Riesling, Merlot, Cabernet, Muskat, Grüner Veltliner i Pinot Noir. Pozostały teren zajmują uprawy lnu, słonecznika, gryki oraz stary jabłoniowy sad, co pozawala zachować bioróżnorodność. Działania te mają na celu zapobiec monokulturze, a w konsekwencji ograniczyć możliwość występowania chorób jak i szkodników w uprawach. W agrotechnice winnicy wykorzystywany jest jedynie lekki sprzęt pozwalający na wzruszenie wierzchniej warstwy gleby. W efekcie podjętych działań, ekosystem zaczął odzyskiwać dawno utraconą równowagę, a na teren obecnej winnicy powróciły: dżdżownice, owady, a nawet jastrzębie, które stały się sprzymierzeńcami w uprawie winorośli.

Własna winnica i turystyka

Marzeniem wielu jest posiadanie własnej winnicy, udział w winobraniu czy piwniczka z butelkami opatrzonymi własną etykietą. Winnica Wieliczka umożliwia zrealizowanie tych planów. Zainteresowani, mogą wydzierżawić na okres jednego roku sześć krzewów winorośli lub ich wielokrotność, a następnie na bieżąco śledzić postępy prac w gospodarstwie. Dzierżawcy mogą odwiedzić winnicę, oraz brać udział w pracach polowych i winobraniu. Wiosną każdy z uczestników projektu otrzyma butelki własnego wina ze swoim nazwiskiem na etykiecie. Dodatkowo właściciele Winnicy Wieliczka przygotowali bogatą ofertę turystyczną umożliwiającą zwiedzanie winnicy dla grup zorganizowanych. Właściciele Winnicy Wieliczka mają nadzieję, że zaszczepią w ludziach chęć posiadania własnej winnicy i w najbliższych latach na pobliskich wzgórzach pojawią się nowe winnice.

Agnieszka Dudkiewicz, dn. 20.04.2020 r.

fot. Winnica Wieliczka, źródło: http://winnicawieliczka.com

Bibliografia:

D. Kalinowska, Polska potęgą w produkcji wina? "Interesujący punkt na mapie Europy". https://gospodarka.dziennik.pl/news/artykuly/609442,polska-produkcja-wino-alkohol-pieniadze-biznes.html, 16.04.2020.

E. Wawro, Winnice w Polsce. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2011.

Strona internetowa Winnicy Wieliczka-http://winnicawieliczka.com, 16.04.2020.

R. Myśliwiec, Uprawa winorośli. Kraków: Wydawnictwo Plantpress, 2009.

Rynek wina w liczbach (lata gospodarcze 2009/2010 – 2019/2020) - Dane na dzień 26.03.2020 r. http://www.kowr.gov.pl/interwencja/wino, 16.04.2020.