Stare odmiany jabłoni
Od wielu lat stare przydomowe sady odchodzą w zapomnienie. Zstępują je nowoczesne wysoko towarowe plantacje lub ogrody rekreacyjne z dużą ilością roślin iglastych. Dlatego w niniejszym artykule pragnę przypomnieć parę starych odmian jabłoni. W obecnej chwili pojawiają się osoby, które szukają starych odmian aby odtworzyć stare przydomowe sady. Owoce ze starych odmiany jabłoni wg niektórych mają znacznielepszy smak i znacznie lepiej nadają się do przetworów (soków, dżemów, powideł) oraz pieczenia placków z jabłkami (szarlotek).
Stare odmiany jabłoni:
Anansa Berżenicki – odmian ta została odkryta na Wileńszczyźnie. Drzewa są duże, rozłożyste odporne na mróz i choroby. Owoce są duże kulisto – stożkowe. Miąższ jest żółtawo biały, winnosłodki. Pierwsze owoce dojrzewają w połowie sierpnia. Nie nadają się do długiego przechowywania.
Antonówka Zwykła – odmiana pochodząca z Rosji, dawno temu bardzo popularna w naszym kraju. Owoce mają twardą zielonożółtą skórkę. Sam owoc jest bardzo aromatyczny, kwaskowaty w smaku. Dojrzewa z początkiem września. Owoce można przechowywać do listopada. Wadą jest plonowanie co dwa lata.
Antonówka Półtorafuntowa – odmiana pochodząca z Rosji. Owocuje w końcu sierpnia. Owce są wielkości około 600 g, mniej aromatyczne i kwaśne niż Antonówka Zwykła. Słabo się przechowuje.
Aporta – drzewa są bardzo duże. Owce żółtozielone z paskowatym rumieńcem. Owoc polecany na kompoty. Bardzo dobrze prezentuje się na stole.
Grochówka – odmiana pochodzi z Nadrenii. Odmian te była sadzona przy drogach. Drzewa tej odmiany są długowieczne. Owocuje bardzo późno. Odporna na choroby oraz mróz. Owoce są małe, kulisto-jajowate o miąższu zielonkawożółtym. Zraz po zebraniu jest kwaśna. Po przechowywaniu smak zmienia się na słodki. Z owoców robiło się wino i kompoty.
Inflancka (Oliwka Żółta, Papierówka) - charakterystyczny niewielki żółty owoc, pojawiający się w okolicach lipca. Miąższ jest bardzo delikatny, soczysty i słodki. Owoc nie nadaje się do transportu, łatwo ulega okraczeniu przez co traci swoją wartość. Drzewo jest średnich rozmiarów.
Kosztela – jest to polska odmiana o drzewach dużych i długowiecznych. Planuje bardzo obficie ale przemiennie. Owoce są średniej wielkości o słomkowożółtej skórce. Miąższ jest twardy, ale słodki. Jabłka można zbierać w połowie września.
Królowa Renet – odmiana pochodzenia angielskiego (wg niektórych publikacji). Drzewo nie jest długowieczne. Owoce zielonożółte z czerwono–pomarańczowy rumieńcem. Miąższ jest o smaku słodko-winnym, korzennym dodatkowo bardzo kruchy. Owoce można zbierać od połowy września, łato się przechowują.
Malinowa Oberlandzka – była to odmiana bardzo popularna. Owoce średnie lub duże z czerwonym (buraczkowym) rumieńcem. Miąższ biały pod samą skórką może mieć barwę czerwoną (buraczkową). Charakterystyczną cecho jest malinowy posmak owoców. Owoce można zbierać pod koniec września.
Piękna z Rept – odmiana polska. Owocuje obficie. Atutem jest dość duża odporność na choroby. Zbierana późną jesienią. Jabłka są kwaskowate i soczyste dlatego można je polecić na przetwory.
Jeżeli planujemy założyć sad ze starymi odmianami jabłoni musimy brać pod uwagę cechy charakterystyczne tych odmian. Dobrze by było formować te drzewa w tradycyjny sposób tak jak to robili nasi dziadkowie. Drzewo powinno mieć wysoko wyprowadzony pień oraz naturalne korony (w miarę możliwości). Formowanie wysokich pni ma swoje wady i zalety. Wysoko umiejscowiona korona zwiększa odporność na choroby oraz ogranicza wiosną uszkodzenia kwiatów spowodowane przymrozkami. Jednak posiadanie wysokich pni przez drzewa może powodować ich uszkodzenia mrozowe. Należy pamiętać także, że stare odmiany wymagają dużej rozstawy, w większości przypadków jest to 4 x 6 lub 6 x 8.
Jeżeli już posiadamy sady ze starymi odmianami jabłoni musimy pamiętać o ich formowaniu. Formowanie starych dużych jabłoni jest troszeczkę inne niż sadu tradycyjnego. Głownie stosuje się cięcia prześwietlające oraz fitosanitarne. Należy pamiętać, że byt duża liść dużych konarów może powodować rozłamywanie się drzew. Dodatkowym zabiegiem nie stosowanych w nowoczesnych sadach jest bielenie pni. Bieleni powinno wykonywać się pomiędzy styczniem a lutym. Bielenie zabezpiecza pnie przed zbyt silnym nagrzewaniem w okresie wczesnowiosennym, co może powodować pękanie kory na pniach.
Marcin Rychlicki
Opracowanie na podstawie materiałów:
Praca zbiorowa pod redakcją prof. Dr. Aleksandra Rejmana ”Pomologia”; PWRiL, Warszawa 1994
Praca zbiorowa pod redakcją naukową prof. Dr S.A. Pieniążek, wydanie XI, PWRiL, Warszawa 2000
Andrzej Jermaczek, Marta Jermaczek „Ocalmy stare sady”; Świebodzin 2003
Strona internetowa: www.stareodmiany.pl