Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Ekologiczna uprawa jabłoni

jabłka na jabłoni

Szansą dla wielu gospodarstw sadowniczych, zwłaszcza tych małych i średnich może być uprawa roślin metodami ekologicznymi. Niektóre gatunki sadownicze są mało atakowane przez choroby i szkodniki i nie potrzebują intensywnej ochrony.  Dobrze radzą sobie z gorszymi warunkami przyrodniczymi i z miejsca można polecić je do upraw ekologicznych, jak np. aronię, borówki,  jagodę kamczacką czy inne mało znane rośliny sadownicze. Nie wymagają one dużych nakładów na założenie i prowadzenie plantacji. Ale są również gatunki trudniejsze w uprawie z powodu dużej ich wrażliwości na choroby i szkodniki oraz ograniczonej ilości skutecznych środków dopuszczonych do stosowania  w rolnictwie ekologicznym. Jednym z takich gatunków na pewno jest jabłoń, którą powszechnie uprawia się w gospodarstwach sadowniczych. Można więc śmiało powiedzieć, że jabłka to nasze podstawowe owoce, które stały się polską specjalnością. Taki stan rzeczy powoduje stałą ich nadprodukcję. Wpływa to na spadek opłacalności produkcji i coraz większe trudności ze zbytem owoców, bo możliwości eksportu są ograniczone. Produkowane jabłka pochodzą głównie z upraw konwencjonalnych i w niewielkiej części z integrowanej produkcji, a na rynku brakuje owoców wyprodukowanych mniej intensywną metodą, czyli ekologiczną. Zatem powinniśmy rozwijać ekologiczny kierunek ich produkcji, który daje większe możliwości zwiększania dochodu małych gospodarstw sadowniczych.

System ekologicznej produkcji otrzymuje dodatkowe wsparcie w działaniach  PROW 2014-20.

Rolnikowi produkującemu ekologiczne owoce, czy też inne produkty, już od pierwszego roku przestawiania gospodarstwa na produkcję ekologiczną (w uprawach sadowniczych trwa trzy lata), przysługuje dotacja do powierzchni upraw oraz dofinansowanie kosztów kontroli przez upoważnioną jednostkę certyfikującą. Korzystając z płatności nie można jednak przekształcać występujących w gospodarstwie rolnym trwałych użytków zielonych i pastwisk trwałych (TUZ) na grunty orne oraz zobowiązanym jest się do zachowania na terenie gospodarstwa tzw. elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanych rolniczo, tworzących ostoje przyrody. Warto wiedzieć, że podstawową zasadą  rolnictwa ekologicznego jest odrzucenie środków chemii rolnej, weterynaryjnej i spożywczej. Dzięki temu uzyskujemy nie tylko wysoką jakość biologiczną produktów, ale również chronimy środowisko i krajobraz rolniczy.

Najłatwiej przestawić jest na system produkcji ekologicznej małe gospodarstwa, prowadzone ekstensywnie, które praktycznie są bliskie kryteriom rolnictwa ekologicznego. Gospodarstwa takie występują, szczególnie w regonach Polski południowej. W nich można znaleźć dwudziesto- czy trzydziestoletnie sady ze starymi odmianami, które nie wymagają tak intensywnej ochrony, jak odmiany zalecane do nowych typów sadów towarowych. Ponieważ w ekologicznej produkcji owoców największym problemem jest ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami, to przy doborze odmian do tego tyku sadów powinniśmy uwzględniać ich odporność lub tolerancję na najważniejsze choroby i szkodniki.

W ekologicznym sadzie zabronione jest stosowanie większości środków ochrony roślin i nawozów sztucznych, głównie azotu. W takim sadzie drzewka sadzi się w mniejszym zagęszczeniu niż w sadach intensywnych z bardzo dużą ilością drzew na hektarze (2000-4000 drzew/ha). Ale żeby skorzystać z dopłat ekologicznych, to musi być zachowana minimalna obsada drzew czy krzewów na hektarze z tolerancją do 10%. Przykładowo dla jabłoni - 800 szt., śliw, brzoskwiń, nektaryn i gruszy - 600 szt., czereśni i moreli – 500 szt., winorośli – 1500 szt., agrestu i porzeczek 2000 szt., borówek i jeżyny 2500 szt., poziomki i truskawki – 3000 szt., maliny - 4000 szt.

Natomist w starych  sadach drzewka rosną na podkładkach silnie rosnących z małą gęstością nasadzeń na hektarze, żeby móc otrzymać za nie pieniądze. Ale taką możliwość daje rolnikowi uczestnictwo w Działaniu rolno-środowiskowo-klimatycznym. Jednym z pakietów tego działania, jest pakiet 3. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych. Wysokość płatności wynosi 1964 zł do hektara uprawy i nie ma górnego limitu powierzchni. Aby uzyskać płatność wystarczy mieć 10 arów starego sadu i co najmniej 12 drzew reprezentujących nie mniej niż 4 odmiany lub gatunki, przy czym w przeliczeniu na 1 ha powierzchni sadu liczba drzew jest nie mniejsza niż 90. Taki sad też może być zgłoszony do ekologii i certyfikowany przez Jednostki Certyfikujące, tylko beż płatności ekologicznej, ponieważ płatność do tego samego obszaru może być przyznana tylko z tytułu realizacji jednego zobowiązania (jednego pakietu lub wariantu).

Dotacje pieniężne w ramach działania Rolnictwo ekologiczne (RE) mogą wesprzeć rolników w prowadzeniu gospodarstwa metodami ekologicznymi i gros rolników ekologicznych korzysta z tej formy pomocy. Muszą być jednak spełnione określone wymogi, w pakietach sadowniczych mn. minimalna obsada drzew na hektarze. Płatności są przyznawane corocznie, do każdego hektara sadu przez okres 5-letniego zobowiązania. Przez pierwsze 3 lata wynoszą 1882 zł, a po okresie przestawiania (od 4 roku) 1501 zł/ha. Od 2018 roku przywrócono płatność  do nowo zakładanych sadów, plantacji (korzystna zmiana). Jednak nowo nasadzone plantacje (sady i jagodowe) obwarowane zostały kilkoma wymogami. Jednym z nich jest, że nasadzenia mogą być tylko z  materiału kwalifikowanego, zgodnie z przepisami ustawy o nasiennictwie, a te które są poza ustawą muszą spełniać wymagania jakościowe. Przy czym wymagane jest posiadanie dokumentu potwierdzającego jakość i liczbę materiału szkółkarskiego, że jest kwalifikowany lub CAC lub spełniający wymogi CAC roślin sadowniczych. Takie plantacje będą  podlegać 100% kontroli „na miejscu”, czyli każdy rolnik będzie kontrolowany. Jeżeli uzupełniamy obsadę, to na te sztuki też musimy mieć dokumenty. Dla przypomnienia podaję, że w przypadku drzew minimalna wysokość drzewka powinna wynosić nie mniej niż 80 cm, mierząc od szyjki korzeniowej, a średnica pnia, mierzona na wysokości 10 cm powyżej miejsca uszlachetniania (okulizacja, szczepienie), powinna wynosić nie mniej niż 8 mm. Nasadzenia mogą być wykonywane tylko na gruncie posiadającym analizę chemiczną gleby, wykonaną nie wcześniej niż rok przed nasadzeniem plantacji sadowniczej. Stosowanie nawozów i środków dopuszczonych w rolnictwie ekologicznym musi być zgodne z analizą. Aby otrzymać płatność ekologiczną z chwilą przystąpienia gospodarstwa do systemu produkcji ekologicznej, to nowe plantacje sadownicze powinny być nasadzone przed upływem 25 dni, od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich.

W sadzie muszą być corocznie wykonywane zabiegi uprawowe i pielęgnacyjne, w szczególności usuwanie odrostów i samosiewów, zgodnie z zaleceniami doradcy rolnośrodowiskowego, określonymi w planie działalności ekologicznej. Jednocześnie należy zapobiegać zachwaszczeniu, np. przez ściółkowanie lub stosowanie zabiegów agrotechnicznych oraz usuwać wyrosłe chwasty w celu zapobiegania przed ich rozprzestrzenianiem się. Murawa powinna być regularnie koszona. Ważne jest także przycinanie drzewek po posadzeniu oraz ich formowanie, a w sadach owocujących prześwietlanie koron.

Żeby ekologiczny sad przynosił producentowi dochód ze sprzedaży owoców (możliwość uzyskania wyższych cen), a nie z dopłat do produkcji, to musi być sadem towarowym. Dopłaty mają jedynie zrekompensować dodatkowo poniesione koszty związane z przestawianiem produkcji na ekologiczną i obniżką plonu. W takich sadach drzewa sadzi się nie na podkładkach silnie rosnących z rozstawą 6 x 4 m (400 drzew/ha) czy 5 x 3 m (660 drzew/ha), ale również na podkładkach półkarłowych i karłowych, z większą obsadą drzew na hektarze. Dla jabłoni będą to podkładki M.26 i M.9. Wtedy jabłonie mogą rosnąć w mniejszych rozstawach: 4 x 3 m (833 drzew/ha), 4 x 2 m (1250 drzew/ha) czy nawet 3 x 1 m (3333 drzew/ha). ). Trzeba jednak zachować umiar w gęstości nasadzeń, bo przy gęstych nasadzeniach nasilają się choroby wskutek słabego przewietrzania sadu. Dlatego najbardziej przydatną rozstawą dla jabłoni wydaje się odległość 4 x 2-2,5 m. Dzięki większej ilości drzew na hektarze uzyskujemy wyższy plon owoców. Rozstawa będzie uzależniona nie tylko od podkładki, ale i formy korony jaką nadamy przyszłym drzewom w sadzie.

Materiał nasadzeniowy do sadów ekologicznych powinien pochodzić ze szkółek ekologicznych, a w przypadku braku takiego materiału (chodzi również o odmiany), należy uzyskać w drodze derogacji (odstępstwa) pozwolenie Wojewódzkiego Inspektora Ochrony roślin i Nasiennictwa (WIORIN) na zastosowanie kwalifikowanego materiału konwencjonalnego. Należy pamiętać, że decyzja WIORINu o odstępstwie musi być wydana przed zakupem i wysadzeniem drzewek. W przeciwnym wypadku, podczas rocznej kontroli, której jest poddane każde gospodarstwo, będzie odnotowana niezgodność z zasadami rolnictwa ekologicznego.

Sadownik prowadzący sad ekologiczny nie może korzystać ze wszystkich narzędzi jakie ma do dyspozycji producent prowadzący uprawę konwencjonalną lub integrowaną (środki chemiczne, herbicydy, nawozy sztuczne). Dlatego większą uwagę trzeba poświęcić przygotowaniu stanowiska pod nasadzenia. Należy wykonać analizę chemiczną gleby na zawartość podstawowych składników pokarmowych (N, P, K, Mg) i zbadać jej kwasowość – badanie gleby powinno się powtarzać co 3-4 lata. Nawożenie wyłącznie organiczne, z wykorzystaniem nawozów naturalnych i kompostów oraz roślin na zielony nawóz. Można również korzystać z certyfikowanych nawozów i środków poprawiających właściwości gleby zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym - strona internetowa Instytutu Uprawy i Nawożenia (JUNG-PIB) w Puławach. Co najmniej raz w roku należy kontrolować stan odżywiania drzew. Przez pierwsze 2-3 lata po posadzeniu gleba powinna pozostawać w czarnym ugorze. Następnie międzyrzędzia zadarnia się trawami z domieszką koniczyny białej. Natomiast w rzędach i pod koronami drzew można stosować ściółki organiczne z materii nieożywionej, np. korę z drzew, słomę zbóż albo wykorzystywać tzw. żywe ściółki, czyli rośliny wysiewane w rzędach, np. gorczyca biała, facelia, gryka, rzepak, koniczyna biała, która dodatkowo będzie wzbogacać glebę w azot. Polecane są rośliny miododajne, których pyłek i nektar wykorzystują pasożytnicze i drapieżne owady, co prowadzi do znacznie wyższego spasożytowania szkodników. Dobrym sposobem ograniczania wyrastania chwastów w rzędach drzew jest również okrywanie gleby agrotkaniną albo czarną folią.

W rolnictwie ekologicznym jest zakaz stosowania herbicydów i chwasty zwalcza się mechanicznie lub przez ściółkowanie gleby. Zabiegi mechaniczne należy wykonywać w miarę potrzeby, aby nie spowodować nadmiernego przesuszenia i pogorszenia struktury gleby. Wzrusza się ją jak najpłycej, aby nie uszkodzić korzeni drzew i nie wyciągać na powierzchnię kiełkujących nasion chwastów. Natomiast do  ochrony drzew przed chorobami i szkodnikami stosuje się m.in. preparaty miedziowe i siarkowe, naturalne wyciągi z roślin, gnojówki oraz inne dopuszczone do stosowania –strona internetowa Instytutu Ochrony Roślin (IOR-PIB) w Poznaniu. Informacje o nawozach i środkach ochrony roślin można również znaleźć na stronach internetowych Jednostek Certyfikujących w zakładce Rolnictwo ekologiczne.  W otoczeniu sadu należy gromadzić kamienie i głazy, aby stworzyć naturalne siedliska dla drapieżników, np. łasice pomocne w zwalczaniu gryzoni. Na pnie drzew zakłada się opaski ze słomy lub tektury do odławiania szkodników.

Sadownikowi ekologicznemu w walce z chorobami i szkodnikami w dużym stopniu może pomóc wybór odpowiednich  odmian do uprawy. Powinny być to zarówno  stare, jak i nowe odmiany o mniejszej podatności na choroby. Będą to mn. Santana, Topaz, Śampion, Rubinola, Rewena, Pinova, Ariwa, Piros, Katja, Elise, LigolinaEnterprise.

Co najmniej 30% uzyskanego zbioru powinno trafić na rynek, czyli być przeznaczone do sprzedaży, przetwórstwa lub przekazana do innych gospodarstw. Potwierdzeniem tego powinna być uproszczona dokumentacja (nie są wymagane faktury, rachunki). W przypadku nowych nasadzeń warunek wytwarzania produktu nie będzie weryfikowany. W rozporządzeniu dotyczącym rolnictwa ekologicznego jest szczegółowo określone od jakiego gatunku w którym roku od posadzenia będzie wymagany produkt. W tym zakresie uprawy sadownicze podzielono na 3 grupy. Dla jabłoni w pierwszych dwóch latach od posadzenia, produkt nie będzie wymagany. W przypadku plantacji wielogatunkowej z co najmniej jednego gatunku (uprawy) produkt będzie weryfikowany.

Jabłka i inne owoce ekologiczne powinny znaleźć się na rynku, w oczekiwanej ilości, podobnie jak te z konwencjonalnej czy integrowanej produkcji. Te owoce muszą być zauważalne, ale do tego potrzebna jest ich promocja i to wszelkimi dostępnymi sposobami. Żeby nie dochodziło do takich sytuacji, że ekologiczne jabłka sprzedaje się po cenie owoców konwencjonalnych, bo konsument nie wie dlaczego miałby płacić za te ekologiczne wyższą cenę. Należy wykazywać zalety produktów ekologicznych, nie tylko ich zdrowotność (produkcja beż środków chemicznych), ale i pozytywny wpływ ekologicznego systemu produkcji na środowisko przyrodnicze. Z uwagi na nie stosowanie chemii i nawozów sztucznych mamy zdrowszą glebę czyściejsze powietrze i wodę.

Produkcja ekologiczna opatrzona jest stosownym certyfikatem potwierdzającym, że  produkt spełnia całkowicie wymagane normy z zakresu rolnictwa ekologicznego. Natomiast  sprzedawane produkty/jabłka są znakowane na etykiecie lub opakowaniu europejskim logiem rolnictwa ekologicznego. Wraz z logo, na etykietach zamieszczony jest kod jednostki certyfikującej oraz nazwa i adres producenta. Logo przedstawia 12 gwiazdek ułożonych w kształt liścia, na zielonym tle, tzw. „Euro-liść”, który jest symbolem żywności ekologicznej w całej Unii Europejskiej.

Józef Rusnak, dn. 2.05.2018 r.