Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin

Jedną z przyczyn zainteresowania się zapomnianymi gatunkami i starymi odmianami roślin uprawnych jest zmniejszenie różnorodności biologicznej typowe dla procesów cywilizacyjnych. Należą do nich m.in. zmiany sposobu użytkowania ziemi, zarówno intensyfikacja rolnictwa - wprowadzanie monokultur, niekorzystne następstwo roślin, likwidacja mozaiki upraw, przekształcanie trwałych użytków zielonych, zwiększanie nawożenia, jak i wypadanie z użytkowania rolniczego gruntów o niskiej przydatności rolniczej. Stare odmiany i gatunki roślin użytkowane dawniej przez człowieka giną bezpowrotnie, a ich miejsce zajmują nowe chętniej uprawiane ze względu na większą wydajność. Ochrona starych odmian roślin pozwala na zachowanie szerokiego materiału wyjściowego do hodowli roślin w przyszłości, zwiększa liczbę odmian dostępnych na rynku, daje możliwość wyboru tych, które są najlepiej dostosowane do potrzeb lokalnych, przynosi również korzyści ekonomiczne.

Działanie rolnośrodowiskowo-klimatyczne ukierunkowane jest między innymi na ochronę zagrożonych zasobów genetycznych roślin uprawnych.

Celem pakietu 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie jest zachowanie ginących i cennych odmian, gatunków, ekotypów roślin uprawnych, wytwarzanie nasion gatunków zagrożonych erozją genetyczną spełniających minimalne wymagania jakościowe oraz uprawa i produkcja materiału siewnego odmian regionalnych i amatorskich zarejestrowanych w Krajowym Rejestrze.

Pakiet może być realizowany w dwóch wariantach:

6.1 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – w przypadku uprawy

6.2 Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie – w przypadku wytwarzania nasion lub materiału siewnego.

Rolnik realizuje wybrany wariant poprzez uprawę w gospodarstwie odmian regionalnych, amatorskich lub gatunków zagrożonych erozją genetyczną przez okres 5 lat w zamian za co otrzymuje płatność, która w przypadku uprawy towarowej wynosi 750 zł/ha, zaś w przypadku wytwarzania nasion – 1000 zł/ha.

Do gatunków zagrożonych erozją genetyczną zgodnie z rozporządzeniem zostały zakwalifikowane następujące rośliny:

Zboża:

pszenica płaskurka
pszenica samopsza
żyto krzyca

Pozostałe gatunki

lnianka siewna (lnicznik siewny)
nostrzyk biały
lędźwian siewny
soczewica jadalna
pasternak zwyczajny
przelot pospolity
gryka zwyczajna

W Krajowym Rejestrze w 2016 roku nie było wpisanej żadnej odmiany regionalnej i amatorskiej, dlatego rolnicy, którzy rozpoczęli realizację Działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego w tym pakiecie wybierali gatunki z ww. wykazu. Maksymalna powierzchnia uprawy towarowej w ramach tego pakietu wynosi 5 ha dla każdego wybranego gatunku lub odmiany.

Rolnik deklarujący swój udział w pakiecie ma obowiązek posiadania planu działalności rolnośrodowiskowej, prowadzenia rejestru działalności rolnośrodowiskowej, zachowania występujących w gospodarstwie trwałych użytków zielonych oraz elementów krajobrazu rolniczego nieużytkowanego rolniczo, jak również przestrzega wymogów wynikających z realizowanego pakietu. W powiecie tarnowskim 2 rolników podjęło decyzję o realizacji zobowiązania w ramach wariantu 6.1 z uprawą gryki zwyczajnej.

Realizując ten pakiet w gospodarstwie gdzie obowiązuje dywersyfikacja upraw można poprawić strukturę upraw, jak również otrzymywać dodatkowe korzyści finansowe z realizowanego pakietu Działania rolnośrodowiskowo-klimatycznego.

Barbara Pinczer, 16.01.2017