Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Ekologiczna uprawa kapusty

Kapusta jest jednym z najpopularniejszych warzyw należących do rocznych i dwuletnich roślin z rodziny krzyżowych. Występuje wiele gatunków takich jak: kapusta głowiasta, włoska, brukselka, jarmuż, kapusta pekińska, kalafior i kalarepa. Słowo „kapusta” wywodzi się z łacińskiego „caputium”, czyli główka. Według legendy główki kapusty powstały z łez Likurga - władcy Sparty, którego Bachus ukarał za zniszczenie winnicy.

W Polsce pierwsze wzmianki dotyczące warzyw kapustnych pochodzą z XVI wieku. Obecnie uważana jest za ważny element tradycyjnej kuchni polskiej. Najpóźniej, bo dopiero na początku XX wieku, trafiła do nas kapusta pekińska.

Kapusta w swym składzie zawiera 16 wolnych aminokwasów, liczne fermenty, cukry, witaminy: C (w 100 g tyle co w 1 cytrynie), A, B1, B2, B6, H, PP, E, a także minerały,  m. in. magnez, potas, wapń.

 

Wymagania klimatyczne i glebowe

 

Klimatyczne

Kapustne są roślinami długiego dnia i wymagającymi stosunkowo niskich średnich temperatur dobowych (15-20°C). Wzrost roślin ustaje przy temperaturze niższej niż 5°C i wyższej niż 35°C. Wahania temperatur mają duży wpływ na jakość zbieranych główek kapusty. Po posadzeniu rozsady spadek temperatury poniżej 10°C może być przyczyną jarowizacji kapusty i wybijania w pędy kwiatostanowe. Natomiast siewki i młoda rozsada kapusty są bardziej wrażliwe niż rozsada w pełni wyrośnięta i dobrze zahartowana, która wytrzymuje spadki temperatury do - 6°C. Temperatury powyżej 25°C utrzymujące się przez dłuższy czas oraz niska wilgotność  powietrza powodują, że rośliny słabo rosną, wydają niższy plon, a główki kapusty są słabo związane. Rozsada jak również  starsze rośliny są bardzo wrażliwe na brak światła, dlatego nie należy ich sadzić w miejscach zacienionych. Brak światła przy produkcji rozsady powoduje jej wybielenie i obniżenie przydatności do sadzenia.

 

Glebowe

Wymaga dobrej gleby. Utrzymanej w dobrej kulturze, żyznej, próchnicznej i wilgotnej. Najlepiej plonują na glebach piaszczysto-gliniastych, czarnoziemach, lessach i madach nadrzecznych. Nie zaleca się uprawy na glebach lekkich, piaszczystych, zbyt ciężkich i zimnych. Rośliny kapusty wrażliwe są na wszelkie niedobory wody i małej wilgotności powietrza. Uprawa powinna być prowadzona w regionach o dużej ilości  opadów przekraczających 600 mm rocznie i dużej wilgotności powietrza.

Ze względu na zmiany pogodowe i przedłużające się okresy suszy wskazane jest zakładanie linii nawadniających. Kapustne nie znoszą kwaśnego odczynu gleb. Właściwe pH od 6,5 – 7,3 dla gleb mineralnych, od 6,0 – 6,5 dla torfowych.

 

Płodozmian

Właściwie zaplanowany płodozmian odgrywa kluczowe znaczenie w organizacji produkcji w gospodarstwach ekologicznych. Płodozmian spełnia szereg funkcji od poprawy żyzności gleby, poprzez optymalne wykorzystanie składników pokarmowych do ograniczenia występowania chorób i szkodników. W płodozmianie kapustę należy sadzić po roślinach korzeniących się płycej, np. cebula, ogórek, por, seler. Kapusta, zwłaszcza późna, nie powinna być uprawiana po roślinach silnie wyczerpujących glebę ze składników pokarmowych. Rośliny są  szczególnie narażona na występowanie chorób odglebowych i szkodników.  Należy przez okres co najmniej czterech lat unikać upraw spokrewnionych ze sobą, należących do tej samej rodziny, jak również po burakach, fasoli i szpinaku, występuje obawa zaatakowania uprawy przez  nicienie.

 

Wybór stanowiska

Roślina ma wysokie wymagania, zwłaszcza dotyczące azotu. W gospodarstwach ekologicznych należy tę roślinę uprawiać na oborniku lub kompoście. Dobrym przedplonem, są wieloletnie rośliny motylkowate w mieszankach z trawami, przyorywane po pierwszym  lub dwóch latach uprawy.

 

Nawożenie

Kapusta głowiasta należy do warzyw o dużych wymaganiach pokarmowych, co do makro i mikro składników w czasie intensywnego wzrostu i formułowania plonu. Posiada  bardzo dobrze rozwinięty system korzeniowy, sięgający na głębokość do 90 cm. Przedrozpoczęciemuprawy roślin kapustnych należy wykonać analizę gleby. Na jej podstawie należy zaplanować prawidłowe nawożenie. W uprawach warzywniczych analiza gleby powinna być wykonana co 2 - 3 lata.

Najwięcej azotu oraz potasu roślina pobiera w okresie silnych przyrostów liści, czyli od fazy wiązania głów. Najlepszym źródłem azotu w gospodarstwach ekologicznych są:

  • Nawozy naturalne - obornik, gnojówka, pomiot ptasi. Dawka nie może przekroczyć

170 kg N / ha.

  • Nawozy organiczne – kompost, biohumusy, cenne źródło próchnicy.
  • Nawozy zielone – bobowate drobnonasienne(koniczyna, wyka, lucerna, seradela), bobowate grubonasienne ( łubin, peluszka, bobik),bobowate w mieszankach z trawami. niebobowate (facelia, gryka, zboża, trawy).

 

Nawozy mineralne mogą być stosowane wyłącznie w postaci zmielonych kopalin.

 

Nawozy potasowe

 

Siarczan potasu

50% potasu i 18% siarki, wysokoprocentowy nawóz, całkowicie rozpuszczalny w wodzie, a potas i siarka są łatwo przyswajane przez rośliny. Polecany do nawożenia upraw wrażliwych na chlor, większość warzyw i owoców oraz ziemniaków, tytoniu. Można go stosować do nawożenia przedsiewnego jak i pogłównego. Przeciętna dawka 200 – 350 kg/ha

 

Patentkali

30% potasu, 10% magnezu i 17% siarki – działanie tego nawozu jest niezależne od wartości pH gleby i może być zatem stosowane na wszystkich stanowiskach. Można go stosować dla wszystkich upraw, nawet krótko przed wysiewem lub sadzeniem, jest bezpieczny dla wszystkich upraw wrażliwych na chlor. Przeciętna dawka 300 – 400 kg/ha.

 

Nawozy fosforowe

 

Mączka fosforytowa

Powstaje ze zmielenia fosforytów naturalnych skał, zawierających 30% fosforu. Fosfor dany w takiej postaci do gleby jest wykorzystany w 30%. Jeżeli dodamy tą samą ilość do obornika lub kompostu wykorzystanie fosforu przez rośliny wzrasta nawet do 90%. Przeciętna dawka na 200 kg/ ha

 

Mączka bazaltowa

Naturalna skała, w swoim składzie zawiera ok. 40% krzemu i trochę fosforu i potasu oraz liczne mikroelementy jak Bor, żelazo, molibden, mangan. Stosuje się ją do posypywania obornika w oborze lub na pryzmie, gdyż wiąże ulatniający się azot oraz wzbogaca go w mikroelementy. Jest to także dobry dodatek przy sporządzaniu kompostu i gnojówek roślinnych. Zawarty w niej krzem zwiększa odporność na choroby takie jak: szara pleśń, zaraza ziemniaczana, mączniak rzekomy i prawdziwy. W tym celu należy kilkakrotnie opylać rośliny 150 kg/ha. Stosuje się ją również w walce ze szkodnikami – stonka, pchełka ziemna, ślimaki opylając atakowane rośliny.

 

Dobór odmian

W gospodarstwach ekologicznych należy zwracać szczególną uwagę na dobór odmian, ich odporność, tolerancję w stosunku do najgroźniejszych chorób i szkodników, małą wrażliwość na niekorzystne czynniki klimatyczne, silne korzenienie niezbędne do maksymalnego  wykorzystywania składników pokarmowych.

 

Zalecane odmiany kapusty białej w uprawach ekologicznych

Abel - jest to odmiana późna, mieszańcowa, polecana do uprawy ekologicznej. Charakteryzuje się silnym wigorem, wysoką zdrowotnością. Tworzy duże główki, wysoko osadzone na głąbie. Przeznaczona do bardzo długiego przechowywania, okres wegetacyjny około 150 dni, liczba sadzonek 25000 - 35000 szt./ha. Odporna na wciornastki. Po przechowaniu łatwo się obiera i ma ciemnozielony kolor liści zewnętrznych.

Korund - odmiana mieszańcowa zalecana do uprawy ekologicznej lub w przydomowym ogródku, gdyż wykazuje tolerancyjność na czerń krzyżowych i mączniaka rzekomego oraz na wciornastki. Uprawa z rozsady lub z siewu wprost do gruntu, okres wegetacyjny około 145 dni. Roślina zawiązuje wyrównane średniej wielkości, kuliste, bardzo zwięzłe i dość ciężkie (2,5-3,0 kg) główki z jasnym wnętrzem charakteryzującym się zwartą strukturą. Istotną cechą główek jest wysoka odporność na pękanie.

Cabbice - odmiana mieszańcowa zalecana do uprawy ekologicznej. Nowa odmiana kapusty o szybkim wzroście, liczba sadzonek 30 000-50 000 szt./ha. Po około 80 dniach tworzy bardzo wyrównane, okrągłe główki. Pozostawiona w polu przez okres nawet 3 tygodni nie pęka, charakteryzuje się dużą zdrowotnością. Ze względu na bardzo cienkie i kruche liście polecana na surówki ze świeżej kapusty. Cabbice jest odmianą, która może być również używana do najwcześniejszego kwaszenia. Bardzo dobrze znosi letnie upały.

Kamienna Głowa - to odmiana późna, dojrzałe egzemplarze pojawiają się dopiero po 130 do 160 dniach od wysiania. Charakteryzuje się dość dużymi główkami, które mogą mieć nawet od 3,4 do 4 kilogramów wagi. Typową dla niej cechą są duże, białe liście wewnętrzne, okalające ją liście zewnętrzne są zielone. Główki zazwyczaj mają kulisty lub lekko spłaszczony kształt, są bardzo ścisłe. Odmiana wyróżnia się dosyć wysokim głąbem, który może mieć od 18 do 25 centymetrów wysokości. Ze względu na równowagę między cukrami a kwasami zawartymi w liściach kapusty, odmiana ta nadaje się przede wszystkim do kwaszenia. Dobrze jednak smakuje także spożywana bezpośrednio, na surowo lub gotowana. Nie ma szczególnie dużych wymagań glebowych, ale na bardziej żyznym podłożu daje duży, stabilny plon. Bywa wrażliwa na niedobór wody, w suchych latach wymaga więc podlewania. Nie ma tendencji do pękania, wyróżnia się także niezwykłą trwałością w przechowywaniu.

 

Produkcja rozsady

W Polsce wiele gatunków warzyw uprawia się z rozsady, tzn. na miejsce stałe wysadza się młode rośliny w stadium kilku liści, których korzenie znajdują się w bryle ziemi (rozsada doniczkowana) lub są odsłonięte (rozsada rwana). Do najważniejszych powodów, dla których uprawia się warzywa z rozsady można zaliczyć: przyspieszenie zbiorów, skrócenie okresu zajmowania pola, a także długi okres wegetacji lub wysokie wymagania temperaturowe. Prawidłowo wyprodukowana rozsada powinna być zdrowa, krępa, zielona, niezdrewniała, wysokości 10–16 cm z 4–6 liśćmi. Rozsadę doniczkowaną przed posadzeniem należy podlać, aby ułatwić wyjęcie bryły korzeniowej. Zarówno u rozsady doniczkowanej i niedoniczkowanej przed umieszczeniem na miejscu stałym, zaprawia się system korzeniowy przeciwko śmietce kapuścianej. Rozsada przed wysadzeniem powinna być moczona w Bio-algeenie z dodatkiem gnojówki z pokrzywy.

Bio-algeen - jest to naturalny wyciąg z glonów morskich. Zawiera aminokwasy, witaminy, mikroelementy oraz azot, fosfor, potas, magnez, wapń, żelazo, mangan. Stosowanie tego preparatu zapewnia: dobry wzrost roślin, poprawia jakości plonu, zwiększa odporność roślin na działanie niekorzystnych warunków wzrostu, zwiększa mrozoodporność roślin oraz powoduje rozwój systemu korzeniowego.

 

Gnojówka z pokrzywy

1 kg ziela pokrzywy zalewa się 10 litrami wody. Naczynie do sporządzania gnojówki powinno być drewniane, kamionkowe lub plastikowe. W żadnym wypadku nie wolno używać naczyń metalowych. Naczynia nie wolno przykrywać, gdyż fermentacja musi przebiegać w warunkach z dostępem tlenu. Do gnojówki należy dodać niewielką ilość mielonych skał (mączka bazaltowa, dolomitowa itp.). Aby fermentacja przebiegała w sposób właściwy, należy codziennie przemieszać gnojówkę. Fermentacja trwa około 2 tygodni. Gnojówka nadaje się do użycia kiedy staje się klarowna i na powierzchni nie zbiera się piana. Gnojówkę należy zużyć w ciągu 1 – 2 miesięcy.

 

Na 7 - 10 dni przed sadzeniem, rozsadę powinno się zahartować, obniżając temperaturę do kilku stopni poniżej zera, wietrząc i zmniejszając podlewanie roślin. Kapustę sadzimy ręcznie lub mechanicznie w dni pochmurne i chłodne. Rozstawa w rzędach zależy od odmiany i wielkości osiąganej przez głowy kapusty - odmiany wczesne sadzi się w odległości 45 x 45 cm, średnio wczesne i późne 67,5 x 67 cm.

 

Najgroźniejsze choroby kapusty

 

Czerń krzyżowych (alternarioza) - choroba grzybowa wywołana przez grzyby z rodzaju Alternaria. Objawami choroby są okrągłe, czarne plamy pojawiające się głównie na liściach. Początkowo plamy są małe, z czasem jednak szybko się powiększają i pokrywają zielonkawym nalotem. Na ich powierzchni można dostrzec koncentryczne okręgi. Chorobie sprzyja wilgotne powietrze i podwyższona temperatura.

 

Mączniak prawdziwy kapusty - choroba grzybowa: Erysiphe communis

Choroba objawia się wystąpieniem na liściach białego, mączystego nalotu na górnej stronie liścia widoczne są bardzo drobne, ciemne zarodniki. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura, a także przenawożenie roślin azotem i zachwaszczenie upraw.

 

Mączniak rzekomy kapusty - choroba grzybowa: Erysiphe communis    

Objawami choroby są nieregularne, ciemne plamy na liściach, które od spodniej strony blaszki liściowej pokryte są szarym nalotem grzybni. Choroba może atakować również siewki, które szybko żółkną i zamierają. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura oraz zachwaszczenie upraw.

 

Szara pleśń - choroba grzybowa: Botrytis cinerea

Choroba rozwija się na kapuście krótko przed zbiorami oraz w przechowalniach. Na liściach, główkach i łodygach powstają wodniste, niewielkie plamy gnilne, które szybko się powiększają i pokrywają szarym nalotem grzybni. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura.

 

Zgnilizna twardzikowa - choroba grzybowa: Sclerotinia sclerotiorum

Objawami choroby są pojawiające się na liściach, pędach i główkach nieregularne, wodniste plamy gnilne, pokryte gęstym, białym, watowatym nalotem grzybni, z widocznymi na powierzchni drobnymi, czarnymi punktami (sklerocja). Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura oraz zachwaszczenie upraw.

 

Kiła kapusty - choroba grzybowa: Plasmodiophora brassicae

W początkowej fazie rozwoju choroby na korzeniach widoczne są niewielkie narośla, które z czasem szybko się powiększają tworząc duże, ciemne guzy. Zaatakowane rośliny przestają rosnąć, szybko więdną i zamierają. Chorobie sprzyja duża wilgotność powietrza i wysoka temperatura oraz kwaśny odczyn podłoża.

 

Szkodniki kapusty

 

Śmietka kapuściana (Delia radicum)    

Muchówka o szarym, wydłużonym ciele gęsto pokrytym włoskami. Larwa beznoga, kremowo-biała dł. ok. 7-8 mm. Uszkodzeń roślin dokonują larwy. Po wylegnięciu z jaj, wgryzają się w szyjkę korzeniową doprowadzając do więdnięcia i zamierania roślin. Porażone rośliny można łatwo wyciągnąć z ziemi. Warunki sprzyjające rozwojowi szkodnika: podwyższona temperatura oraz duże zagęszczenie chwastów i roślin żywicielskich

 

Bielinek kapustnik (Pieris brassicae)

Duży motyl, o dwóch parach białych skrzydeł, z widocznymi czarnymi plamami (innymi u samca i samicy). Gąsienica duża (ok. 4 cm. dł.), żółta, pokryta czarnymi plamkami i paskami.

Żerujące gąsienice, wygryzają dziury w liściach, zupełnie je szkieletując (pozostają jedynie grubsze nerwy) Warunki sprzyjające rozwojowi szkodnika: zachwaszczenie upraw, szczególnie roślinami z rodziny kapustnych

 

Mszyca kapuściana (Brevicoryne brassicae)    

Pluskwiaki o wrzecionowatych, zielonych ciałach. W koloniach owady bezskrzydłe, zielone oraz uskrzydlone, o zielonym ciele i czarnej głowie. Szkodliwość mszyc polega głównie na wysysaniu soków i osłabieniu roślin, które nie zawiązują główek. Uszkodzenia spowodowane żerowaniem mszyc są przyczyną zainfekowania roślin patogenami grzybów, bakterii oraz wirusów. Natomiast rozprzestrzenianie przez mszyce chorób wirusowych jest na tyle znaczące, że traktowane są one jako wektory wirusów.

Warunki sprzyjające rozwojowi szkodnika: zachwaszczenie upraw, szczególnie roślinami z rodziny kapustnych.

Wykaz środków ochrony roślin zakwalifikowanych w Polsce do stosowania w rolnictwie ekologicznym prowadzony jest przez Instytut Ochrony Roślin w Poznaniu. Zamieszczony jest i aktualizowany na stronie: www.ior.poznan.pl.

 

Zabiegi pielęgnacyjne

Pierwszym zabiegiem na wiosnę niszczącym chwasty jest bronowanie. Zabieg należy wykonać miesiąc przed posadzeniem rozsady, gdy chwast będą znajdować się w fazie wschodów lub siewek. Czynność tę powtarzamy co 7-10 dni. Po posadzeniu rozsady do niszczenia chwastów używamy pielników. Niszczenie chwastów powinno być przeprowadzone na lekko przesuszonej glebie, gdyż wyrwane chwast nie ukorzenią się ponownie.

 

Zbiór i przechowywanie

Kapustę uprawianą na małych powierzchniach zbieramy ręcznie, co zmniejsza ryzyko uszkodzenia głów. Na dużych plantacjach zdecydowanie wygodniejszy i szybszy jest zbiór mechaniczny. Odmiany wczesne zbiera się stopniowo, kiedy głowy się zwiną, będą odpowiednio twarde i zdrowe, w czerwcu i lipcu. Średnio wczesne zbiera się od sierpnia do września, z 2–4 liśćmi zewnętrznymi. Zbiór kapust późnych wykonujemy od końca października do połowy listopada, przy czym należy pamiętać, aby zostawić liście zewnętrzne.

Kapustę przechowujemy w kopcach, dołach i przechowalniach, w których temperatura powinna być utrzymywana na poziomie 0 – 1°C, wilgotność 95%.

 Mirosława Rogacz, dn. 15.10.2019 r.

Opracowano na podstawie:

  1. Ekologiczna uprawa warzyw kapustnych – podstawowe zasady; Marta Gajewska Radom 2018
  2. Agroekologia – dr inż. Beata Studzińska
  3. Encyklopedia internetowa- Wikipedia

fot. Ilona Maczek