Zgadzam się na przechowywanie na urządzeniu, z którego korzystam tzw. plików cookies oraz na przetwarzanie moich danych osobowych pozostawianych w czasie korzystania przeze mnie ze stron internetowych lub serwisów oraz innych parametrów zapisywanych w plikach cookies w celach marketingowych, w tym na profilowanie i w celach analitycznych przez Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Karniowicach oraz zaufanych partnerów.

Administratorzy danych:

Małopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego
z siedzibą w Karniowicach
ul. Osiedlowa 9, 32-082 Karniowice

Zaufani partnerzy:

Cele przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie i cele analityczne
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną
  3. dopasowanie treści stron internetowych do preferencji i zainteresowań
  4. wykrywanie botów i nadużyć w usługach
  5. pomiary statystyczne i udoskonalenie usług (cele analityczne)

Podstawy prawne przetwarzania danych:

  1. marketing, w tym profilowanie oraz cele analityczne – zgoda
  2. świadczenie usług drogą elektroniczną - niezbędność danych do świadczenia usługi
  3. pozostałe cele - uzasadniony interes administratora danych

Odbiorcy danych:
Administrator Danych Osobowych MODR, zaufani partnerzy

Prawa osoby, której dane dotyczą:
Prawo żądania sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych; prawo wycofania zgody na przetwarzanie danych osobowych. Inne prawa osoby, której dane dotyczą

Zmiana polityki prywatności

Uwaga:

Od 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r (RODO). Potrzebujemy Twojej zgody na przetwarzanie Twoich danych osobowych przechowywanych w plikach cookies. Poniżej znajdziesz pełny zakres informacji na ten temat.

Close GDPR info
Menu główne

Progi ekonomicznej szkodliwości na przykładzie chorób rzepaku

Istotnym elementem integrowanej ochrony roślin są tzw. wartości progowe. Należy do nich ekonomiczny próg zwalczania, polegający na zrównoważeniu korzyści ekonomicznej związanej z wykonaniem zabiegu zwalczania z jego kosztami oraz próg zagrożenia ekonomicznego: ilość czynnika szkodliwego, od której powinien być wprowadzony zabieg zwalczania w celu uniknięcia zmniejszenia plonu.

Na wartość progu zagrożenia wpływa duża ilość zmiennych czynników. Są to m.in. moment porażenia, stadium rozwojowe oraz żywotność agrofaga, obecność organizmów pożytecznych, przebieg pogody, odporność odmian i ich zdolność do regeneracji, ogólny stan pola, skuteczność i koszty zastosowanego zabiegu, przewidywany plon i jego jakość oraz działania uboczne wykonanego zabiegu. Podawane wartości progów szkodliwości są orientacyjne i należy zawsze uwzględniać ogólny stan pola oraz wszystkie inne czynniki.

Podstawowym celem ochrony roślin jest zastosowanie zabiegu przeciwko agrofagom wtedy, kiedy jego koszty są niższe od strat spowodowanych szkodami wyrządzonymi przez sprawców chorób, szkodniki czy chwasty. Opłacalność zabiegu mierzy się różnymi wskaźnikami. Za pomocą wskaźnika E porównuje się koszt zabiegu i wartość uratowanego plonu. Jest to iloraz wartości uratowanego plonu i kosztów poniesionych przy zastosowanym zabiegu. Jeżeli wartość tego wskaźnika jest większa niż 1, oznacza to, że zabieg jest opłacalny. Natomiast wskaźnik Q określa stosunek kosztów środków ochrony roślin do wartości plonu. Wyrażony jest w procentach. Jeżeli wartość Q przekracza 10%, oznacza to, że zabieg jest nieopłacalny. W Polsce przy braku zwalczania agrofagów straty w plonie szacuje się na 20–30%. Wartości upraw i strat plonu szacuje się z uwzględnieniem dopłat. W celu sprawdzenia poziomu szkodliwości danego agrofaga, prowadzi się obserwacje na polach według odpowiednich metodologii. W zależności od wielkości pola i gatunku agrofaga, analizuje się od 100 do 150 roślin pobieranych z losowo wybranych z 4–5 reprezentatywnych miejsc. Pobiera się po 25 sztuk roślin lub liści, korzeni, łuszczyn, kłosów, owoców lub innych części roślin, w zależności od specyfiki danego fitofaga. Jeżeli pole jest większe niż 2 ha, to należy zwiększyć o jeden punkt do poboru prób na każdy kolejny hektar. Na podstawie zebranych roślin lub ich części oblicza się procent porażonych lub uszkodzonych roślin.

Poniżej przedstawiono charakterystykę chorób rzepaku, dla których ustalono progi szkodliwości oraz wartość tych progów.

Cylindrosporioza

Sprawcą choroby jest Pyrenopeziza brassicae, st. kon. Cylindrosporium concentricum.Objawami tej choroby to koncentrycznie ułożone białe punkty, które wraz z rozwojem są powodem pękania skórki oraz deformacji i w konsekwencji zamierania liści. Z kolei na łodydze są widoczne białe lub szare punkty z czarnymi cętkami na obwodzie, przekształcające się w podłużne, jasnobrunatne plamy z ciemną obwódką o chropowatej i popękanej powierzchni. Natomiast na łuszczynach można zaobserwować podłużne, brązowe plamy, wskutek których następuje deformacja. Choroba najczęściej pojawia się w okresie wilgotnej i chłodnej jesieni oraz po łagodnej i chłodnej zimie, a także po mokrej wiośnie. Zabieg przeciwko tej chorobie można przeprowadzić profilaktycznie w fazie 4–8 liści. Natomiast próg szkodliwości wynosi 10–20% roślin z objawami choroby w fazie formowania łodygi wiosną po ruszeniu wegetacji. Obserwacje szkodliwości patogena wykonuje się w fazie dojrzewania łuszczyn. Wybiera się do analizy 25 losowo wyznaczonych roślin w 4–6 punktach pola, razem jest to 100–150 roślin. Poddaje się ocenie procent roślin z objawami choroby.

Czerń krzyżowych

Chorobę wywołują grzyby z rodzaju Alternaria. Rozwój choroby następuje we wszystkich fazach wzrostu rzepaku, ale najbardziej niebezpieczny jest w okresie kwitnienia, tworzenia i dojrzewania łuszczyn. W fazie siewki można zauważyć przewężenie szyjki korzeniowej oraz czarne plamy na części podliścieniowej łodygi. Natomiast na liścieniach są widoczne brunatne, owalne plamy oraz nekrozy. W wyniku tych zmian następuje osłabienie roślin i ich zamieranie. Na liściach występują owalne, wklęsłe plamy koloru od jasnobrunatnego do czarnego z żółtą obwódką. Na większych plamach można zauważyć koncentryczne strefowanie. Następuje również stopniowe zlewanie się plam. Na pędzie głównym i pędach bocznych powstają podłużne, czarne lub bladoszare plamy o wyraźnie zaznaczonych brzegach. Na łuszczynach pojawiają się podłużne lub owalne, wklęsłe plamy o barwie brunatnej bądź czarnej, wskutek czego następuje deformacja łuszczyn oraz zbyt wczesne ich pękanie. Najczęściej choroba jest zagrożeniem dla upraw, kiedy pomiędzy fazą kwitnienia i dojrzewania notowane są częste opady i wysoka temperatura. Aby zapobiec występowaniu choroby, należy dobierać odporne odmiany oraz niszczyć resztki pożniwne i samosiewy rzepaku. Kontrolę pola rzepaku wykonuje się losowo pobierając z różnych części pola po 50 liści. W sumie próbek powinno być 150–200. Kontrolę przeprowadza się w następujących fazach rozwoju rzepaku: jesienią w fazie 3–8 liści, na wiosnę po ruszeniu wegetacji, w fazie formowania łodygi oraz w fazie kwitnienia, od początku kwitnienia do tworzenia pierwszych łuszczyn, gdy są jeszcze zielone liście. Określa się procent porażonych roślin.

Oprysk fungicydem należy wykonać jesienią, gdy rzepak jest w fazie 4–8 liści, gdy 20–30% roślin jest porażonych patogenem. Natomiast wiosną zabieg jest zasadny po ruszeniu wegetacji w fazie formowania łodyg, gdy na 15–20% roślin stwierdzono plamy charakterystyczne dla choroby. A w fazie kwitnienia od opadania pierwszych płatków kwiatowych do tworzenia pierwszych łuszczyn, gdy jest porażonych 10–15% roślin. Jeżeli plantacja nie jest prowadzona w intensywny sposób, wtedy progi szkodliwości można zwiększyć.

Szara pleśń

Sprawcą choroby jest grzyb Botryotinia fuckeliana st. kon. Botrytis cinerea. Na liściach pojawiają się zagłębione, nieregularne plamy koloru sinozielonego pokryte szarobrązowym nalotem grzybni i zarodników konidialnych. Liście ulegają deformacji i zamierają. Na łodygach i łuszczynach są widoczne nieregularne, zagłębione plamy koloru szarobrunatnego, pokryte szarym nalotem grzybni i zarodków konidialnych. Łodygi często się wyłamują i zamierają. Natomiast na łuszczynach można zaobserwować przedwczesne zasychanie i pękanie oraz wysypywanie się nasion. Choroba przenosi się przez resztki pożniwne, zakażone nasiona oraz sklerocja znajdujące się w glebie.

Zabieg należy wykonać jesienią, jeżeli stwierdzono na roślinach 20-30% liści porażonych przez patogena. Natomiast wiosną po ruszeniu wegetacji w fazie formowania łodygi zabieg należy wykonać, gdy na 15–20% stwierdza się objawy choroby. W okresie od początku kwitnienia do tworzenia pierwszych łuszczyn, gdy 10–15% jest zarażonych, wtedy powinniśmy zaplanować zabieg ochronny.

Sucha zgnilizna kapustnych

Chorobę wywołuje Leptosphaeria maculans, L. biglobosa st. kon. Phoma lingam. W fazie siewki są widoczne brunatne, owalne nekrozy oraz przewężenie szyjki korzeniowej albo części korzenia. Na liściach pojawiają się najpierw małe, żółte plamki, które następnie się powiększają i tworzą jasnobrązowe lub beżowe nekrozy. Często plamy są otoczone żółtą, chlorotyczną obwódką. Na ich powierzchni widoczne są skupiska piknidiów w postaci czarnych, kulistych punktów. Na szyjce korzeniowej można zaobserwować najpierw ciemnobrunatne plamy, które się pogłębiają, korkowacieją i murszeją, co powoduje łamanie się roślin w okresie dojrzewania. Na łodydze i łuszczynach występują plamy w kolorze jasnobrunatnym, otoczone brunatną obwódką. Na powierzchni plam występują skupiska piknidiów. Najbardziej podatne na zakażenie są rośliny uszkodzone przez szkodniki, grad. W roślinie grzybnia rośnie powoli. Pikidia z zarodnikami konidialnymi powstają we wszystkich miejscach zakażenia pod skórką. Na starszych pędach jesienią powstają otocznie, z których wydostają się zarodniki workowe. Jeden i drugi rodzaj zarodników może przeżyć od 2 do 4 lat. Mogą się uwalniać już jesienią, jeżeli występuje wysoka wilgotność powietrza oraz niezbyt wysoka temperatura. Jeżeli jesienią obserwuje się 15–20% roślin zakażonych, zasadny jest zabieg fungicydowy. Natomiast jesienią, jeżeli jest porażonych 10–15% roślin, stosujemy oprysk.

Zgnilizna twardzikowa

Chorobę wywołuje Sclerotinia sclerotiorum. Zakażone liście brunatnieją i zamierają. Na łodydze występują białoszare, niekiedy koncentrycznie strefowane plamy, które stopniowo pokrywają cały obwód łodygi. Na powierzchni plam występuje gęsta, watowata, biała grzybnia, która przerasta wnętrze łodygi, gdzie powstają czarne, owalne przetrwalniki grzyba-sklerocja. Łuszczyny bieleją. Powstają owalne, często przypominające nasiona sklerocja.

Najdogodniejszym okresem na wykonanie zabiegu jest faza opadania pierwszych płatków, gdy 50% kwiatów na głównym kwiatostanie jest otwarta. Próg ekonomicznej szkodliwości wynosi 1% porażonych roślin lub obecność 1–5 sklerot grzyba na 1 m².

Anna Krzemień, dn. 16.04.2021 r.

źródła:

Häni F., Popow G., Reinhard H., Schwarz A., Tanner K., Vorlet M., Ochrona roślin rolniczych w uprawie integrowanej, Warszawa 1998.

Jajor E, Mrówczyński M. (red.), Metodyka integrowanej ochrony i produkcji rzepaku jarego i ozimego dla doradców, Poznań 2016.

Wielkopolan B., Bandyk A., Roik K., Jakubowska M., Tratwal A., Monitorowanie i prognozowanie chorób i szkodników w uprawie rzepaku, wyd. Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Poznaniu, 2015.

https://www.ior.poznan.pl/1715,kalkulator-oplacalnosci

https://www.ior.poznan.pl/651,integrowana-ochrona-roslin

https://www.ior.poznan.pl/1715,kalkulator-oplacalnosci