Ocena wartości technologicznej ziarna zbóż ze zbiorów 2021 w Małopolsce
Zakład Przetwórstwa Zbóż i Piekarstwa w Instytucie Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego im. prof. Wacława Dąbrowskiego - PIB w Warszawie, na zlecenie MRiRW, rokrocznie prowadzi badania dotyczące analizy jakości surowców rolnych z uwzględnieniem zagrożenia wystąpienia substancji skażających.
Materiał badawczy stanowią próbki ziarna zgromadzone z terenu całego kraju za pośrednictwem m.in. Wojewódzkich Ośrodków Doradztwa Rolniczego oraz firm zajmujących się przetwórstwem zbóż.
Ze zbiorów 2021 doradcy Małopolskiego Ośrodek Doradztwa Rolniczego zs. w Karniowicach pobrali do analizy od rolników z terenu woj. małopolskiego próbki 6 gatunków zbóż. Łącznie do Zakładu Przetwórstwa Zbóż i Piekarstwa IBPRS-PIB przekazano 45 próbek, w tym 23 próbki ziarna pszenicy, 7 próbek ziarna żyta, 4 próbki ziarna jęczmienia, 3 próbki ziarna pszenżyta, 1 próbkę ziarna owsa oraz 7 próbek ziarna kukurydzy.
Poniżej przestawiono tabelaryczne zestawienie wyników badań przeprowadzonych przez Zakład Przetwórstwa Zbóż i Piekarstwa w Instytucie Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego – IBPRS-PIB dla województwa małopolskiego. Wyniki pokazują, jak kształtowały się parametry jakościowe badanych gatunków zbóż. W zależności od gatunku zakres badań obejmował: wilgotność ziarna [%], gęstość ziarna w stanie zsypanym [kg/hal], zawartość białka [% s.m.], ilość glutenu [%], wskaźnik sedymentacji Zeleney’ego [ml], liczbę opadania [s], zawartość popiołu [%].
Wyniki oceny wartości technologicznej ziarna pszenicy ze zbiorów 2021:
Pszenica |
||||||||
Powiat/ odmiana |
Wilgotność [%] |
Gęstość ziarna w stanie zsypanym [kg/hl] |
Białko |
Gluten [%] |
Sedymentacja [ml] |
Liczba opadania [s] |
Popiół [%] |
|
bocheński |
||||||||
Artist |
13,1 |
77,1 |
13,0 |
21,5 |
30 |
327 |
2,02 |
|
Memory |
13,5 |
72,3 |
10,6 |
19,2 |
26 |
295 |
1,92 |
|
brzeski |
||||||||
Ponticus |
13,6 |
77,3 |
14,1 |
26,3 |
44 |
360 |
2,03 |
|
Asory |
12,5 |
76,6 |
11,9 |
22,6 |
33 |
233 |
1,87 |
|
dąbrowski |
||||||||
nieznana |
12,7 |
79,5 |
13,5 |
28,9 |
49 |
381 |
2,13 |
|
Patras |
13,1 |
77,6 |
12,9 |
27,5 |
44 |
317 |
1,96 |
|
nieznana |
12,1 |
71,5 |
13,8 |
26,0 |
39 |
120 |
1,86 |
|
krakowski |
||||||||
Metronom |
13,2 |
73,9 |
10,8 |
17,9 |
25 |
217 |
2,01 |
|
nieznana nowa |
14,5 |
76,1 |
10,3 |
15,2 |
23 |
303 |
1,83 |
|
limanowski |
||||||||
nieznana |
13,7 |
71,5 |
9,8 |
14,8 |
18 |
257 |
2,16 |
|
miechowski |
||||||||
Patras |
13,7 |
71,1 |
13,3 |
24,0 |
38 |
340 |
2,12 |
|
nieznana |
13,4 |
74,9 |
13,5 |
22,7 |
36 |
277 |
1,98 |
|
Apostel |
13,6 |
74,0 |
10,9 |
16,3 |
22 |
249 |
1,91 |
|
myślenicki |
||||||||
Kilimanjaro |
13,2 |
77,1 |
9,2 |
14,8 |
18 |
312 |
1,96 |
|
olkuski |
||||||||
Euforia |
14,1 |
78,7 |
10,5 |
17,3 |
26 |
287 |
2,10 |
|
Euforia |
14,6 |
75,5 |
10,9 |
16,1 |
23 |
273 |
2,12 |
|
oświęcimski |
||||||||
Artist |
13,1 |
75,3 |
12,0 |
19,7 |
29 |
201 |
2,03 |
|
Harenda |
13,6 |
77,0 |
11,1 |
19,4 |
25 |
186 |
1,92 |
|
tarnowski |
||||||||
nieznana |
13,5 |
74,9 |
11,7 |
19,3 |
29 |
276 |
1,99 |
|
nieznana |
13,7 |
79,1 |
13,5 |
24,1 |
40 |
214 |
2,19 |
|
nieznana |
13,9 |
75,4 |
13,6 |
24,4 |
41 |
146 |
2,06 |
|
wadowicki |
||||||||
Euforia |
13,2 |
77,2 |
12,1 |
20,8 |
33 |
282 |
1,96 |
|
Hondia |
14,2 |
72,0 |
14,1 |
27,2 |
46 |
299 |
2,09 |
|
średnia wartość |
13,5 |
75,4 |
12, 0 |
21,2 |
32,1 |
267,3 |
2,00 |
Z analizy wyników badanych odmian można odczytać następujące informacje:
Wilgotność ziarna pszenicy zawiera się w przedziale od 12,1 do 14,6%, średnio 13,5%. Maksymalne wymagania w zakresie bezpiecznego składowania ziarna, tj. wilgotność nie wyższa niż 14,5%, spełniło 96% badanych próbek.
Gęstość ziarna w stanie zsypanym kształtowała się na średnim poziomie 75,4 kg/hl, w przedziale 71,1 – 79,1 kg/hl. 48% badanych próbek pszenicy charakteryzowało się dobrą wartością przemiałową, a więc gęstością ziarna powyżej 76 kg/hl. Minimalne wymagania jakościowe pszenicy objętej interwencyjnym zakupem, tj. gęstość ziarna powyżej 73 kg/hl, spełniło 78% badanych próbek.
Zawartość białka w badanych próbkach ziarna pszenicy była zróżnicowana od 9,2 do 14,1% s.m., średnio 12,0 %. s.m. Wymagana wielkość zawartości białka różni się w zależności od przeznaczenia ziarna. Na cele konsumpcyjne powinno go być nie mniej niż 11,5% s.m. To kryterium spełniło 61% badanych próbek. Ziarno, które może spełniać rolę tzw. polepszacza w mieszankach przemiałowych, powinno zawierać ponad 14% s.m. białka. Taki wyniki cechował próbkę odmiany Hondia oraz próbkę odmiany Ponticius. Minimalną zawartość białka dla pszenicy objętej interwencyjnym zakupem, która wynosi 11% s.m., uzyskało 65% badanych próbek.
Ilość glutenu w badanych próbkach ziarna pszenicy osiągnęła średnią wartość 21,1%, w zakresie od 14,8 do 28,9 %. Uwzględniając kryterium przydatności ziarna pszenicy do produkcji mąki na cele wypiekowe, tj. zwartość glutenu powyżej 25%, tylko 22% badanych próbek spełniło przyjęte wymagania.
Wskaźnik sedymentacyjny Zeleny’ego kształtował się od 18 do 49 cm3, średnio 32,1 cm3. Wskaźnik sedymentacyjny Zeleny’ego określa właściwości białek glutenowych pod względem ilościowo-jakościowym. Im wyższa jego ilość, tym więcej w analizowanej mące znajduje się białek glutenowych, co wpływa korzystnie na wartość wypiekową mąki. Minimalne kryterium przydatności ziarna pszenicy do przemiału na mąkę, określone na poziom 25cm3, spełniło 78% próbek. Wartością powyżej 30 cm3 wskazującą na dobrą przydatność ziarna na cele wypiekowe charakteryzowało się blisko 70% próbek. Ziarno o wskaźniku sedymentacyjnym powyżej 40 cm3 może być wykorzystane jako tzw. „polepszacz” w mieszankach przemiałowych z ziarnem o średniej bądź niskiej wartości wypiekowej. Wartość tą uzyskało zaledwie 22% badanych próbek.
Liczba opadania w badanych próbkach kształtowała się od 120 do 381 sekund, średnio 267,3 s. Liczba opadania jest miarą poziomu enzymów amylolitycznych zawartych w ziarnie. Niska liczba opadania, poniżej 150 s, świadczy o bardzo wysokiej ilości enzymów, ziarno o takich parametrach nie nadaje się na cele piekarnicze. Najkorzystniejsza liczba opadania, która wskazuje na niską aktywność alfa – amylazy, mieści się w granicach od 250 do 350 sekund. Blisko 61% badanych próbek charakteryzowało się liczbą opadania zawierającą się w niniejszym zakresie.
Zawartość popiołu w ziarnie mówi o zawartości składników mineralnych. W badanym ziarnIe pszenicy zawierała się w przedziale od 1,83 % s.m. do 2,19 % s.m..
Wyniki oceny wartości technologicznej ziarna żyta ze zbiorów 2021:
Żyto |
||||
Powiat/odmiana |
Wilgotność [%] |
Gęstość ziarna w stanie zsypanym [kg/hl] |
Białko |
Liczba opadania [s] |
dąbrowski |
||||
nieznana |
14,2 |
70,3 |
9,3 |
68 |
krakowski |
||||
SU Arvid |
13,6 |
75,7 |
11,2 |
80 |
myślenicki |
||||
Dańkowskie
|
13,9 |
74,7 |
10,3 |
91 |
KWS Vinetto |
12,6 |
73,0 |
11,2 |
121 |
wadowicki |
||||
nieznana |
13,9 |
73,1 |
10,3 |
183 |
tarnowski |
||||
nieznana |
13,4 |
76,1 |
11,1 |
62 |
nieznana |
13,2 |
74,5 |
10,3 |
72 |
średnia wartość |
13,6 |
73,9 |
10,5 |
96,6 |
Wilgotność ziarna żyta zawierała się w przedziale od 12,6 do 14,2% (średnio 13,6%). Wymagania w zakresie bezpiecznego przechowywania ziarna określające wilgotność jako nie większą niż 14,5% spełniło 100% badanych próbek.
Średnia gęstość ziarna badanych próbek wynosiła 73,9 kg/hl. Wartość powyżej 71,0 kg/hl uzyskało ponad 85% badanych próbek żyta, spełniając tym samym normy określone w skupie.
Zawartość białka kształtowała się od 9,3 do 11,2 % s.m., średnio 11,2 % s.m. W badanych próbkach nie odnotowano zawartość biała powyżej 11,5% s.m. która nie jest pożądana w ziarnie żyta dedykowanym nacele wypiekowe.
Liczba opadania była zróżnicowana od 68 do 183 s., średnio 80 s. Tylko dwie spośród badanych próbek żyta spełniły wymagania stawiane w skupie tj. liczba opadania nie wyższa niż 120 sekund.
Wyniki oceny wartości technologicznej ziarna jęczmienia ze zbiorów 2021:
Jęczmień |
|||
Powiat/odmiana |
Wilgotność [%] |
Gęstość ziarna w stanie zsypanym [kg/hl] |
Białko [% s.m.] |
dąbrowski |
|||
Poldek |
16,0 |
54,9 |
12,4 |
miechowski |
|||
KWS Kosmos |
14,2 |
61,2 |
11,1 |
Pilote |
13,8 |
58,6 |
12,0 |
Sandra |
12,5 |
62,5 |
10,6 |
średnia wartość |
14,1 |
59,3 |
11,5 |
Badane próbki ziarna jęczmienia charakteryzowały się wilgotnością ziarna na średnim poziomie 14,1%, w zakresie od 12,5 do 16%. Spośród czterech badanych próbek jedna odznaczała się wartością powyżej maksymalnego dopuszczalnego poziom wilgotności ziarna, tj. 14,5%.
Gęstość ziarna w stanie zsypanym kształtowała się w zakresie od 58,6 do 62,5 kg/hl. Średnia gęstość ziarna wynosiła 59,3 kg/hl. Minimalne wymagania w zakresie gęstości ziarna jęczmienia w stanie zsypanym, określone w skupie jako nie mniej niż 62 kg/hl, spełniła jedna spośród badanych próbek.
Zawartość białka kształtowała się od 10 do 12,0% s.m, średnio 11,5%. Biorąc pod uwagę przeznaczenia ziarna jęczmienia na cele browarne, wymagana zwartość białka nie powinna przekraczać 11,5% s.m. Z kolei pożądaną cechą ziarna paszowego jest wyższa zwartość białka.
Wyniki oceny wartości technologicznej ziarna pszenżyta ze zbiorów 2021:
Pszenżyto |
||||||
Powiat/ odmiana |
Wilgotność [%] |
Gęstość ziarna w stanie zsypanym [kg/hl] |
Białko [% s.m.] |
Gluten [%] |
Sedymentacja [ml] |
Liczba opadania [s] |
dąbrowski |
||||||
Porto |
12,9 |
66,4 |
13,2 |
16,6 |
16 |
62 |
miechowski |
||||||
Probus |
13,2 |
69,2 |
11,0 |
9,7 |
5 |
62 |
nieznana |
13,2 |
66,9 |
11,3 |
11,4 |
7 |
63 |
Średnia wartość |
13,1 |
67,5 |
11,8 |
12,6 |
9,2 |
62,3 |
Wilgotność ziarna pszenżyta zwierała się w zakresie od 12,9 do 13,2%, tym samym 100% badanych próbek spełniło wymagania w zakresie wilgotności dla ziarna do bezpiecznego składowania, tj. nie więcej niż 14,5 %.
Średnia gęstość ziarna w stanie zsypanym wynosiła 67,5%, od 66,4 do 67,5Minimalne
wymagania w zakresie gęstości ziarna w stanie zsypnym dla pszenżyta, tj. 68,0 kg/hl, nie spełniła żadna z badanych próbek.
Zawartość białka mieściła się w granicach od 11,0 do 13,2% s.m., średnio na poziomie 11,8% s.m. Wysoką zawartością biała, powyżej 12,5 % s.m. charakteryzowała się próbka odmiany Porto. Pozostałe spośród badanych próbek uzyskały wynik poniżej 12,5%. Nie stwierdzono próbek o niskiej zawartości białka, poniżej 10%.
Wyniki oceny wartości technologicznej ziarna owsa ze zbiorów 2021:
Owies |
||
Powiat/odmiana |
Wilgotność [%] |
Gęstość ziarna w stanie zsypanym [kg/hl] |
miechowski |
||
bezodmianowa |
14,1 |
50,6 |
Badana próbka ziarna owsa charakteryzowała się wilgotnością na poziomie 14,1% oraz gęstością ziarna w stanie zsypanym 50,6 kg/hl. Obydwa wskaźniki jakościowe mieszczą się w wymaganych normach, tj. wilgotność nie większą niż 14,5% oraz gęstość ziarna w stanie zsypanym powyżej 49,0 kg/hl.
Wyniki oceny wartości technologicznej ziarna kukurydzy ze zbiorów 2021:
Kukurydza |
||
Powiat/odmiana |
Wilgotność [%] |
Gęstość ziarna w stanie zsypnym [kg/hl] |
bocheński |
||
DKC3969 |
25,8 |
66,8 |
brzeski |
||
Amalvit F1 |
24,7 |
- |
oświęcimski |
||
Pionier 8307 |
11,7 |
66,6 |
DKC3361 |
12,0 |
70,4 |
tarnowski |
||
nieznana |
24,7 |
62,5 |
nieznana |
25,4 |
60,3 |
nieznana |
23,7 |
|
Średnia wyników |
22,2 |
67,9 |
Badane próbki kukurydzy charakteryzowały się wilgotnością w zakresie od 11,7 do 25,8%. Tylko dwie spośród siedmiu próbek ziarna kukurydzy spełniły dopuszczalny poziom wilgotności określony w normie PN- R – 74104:1996, tj nie więcej niż 14,5% .
Gęstość ziarna w stanie zsypanym kształtowała się na średnim poziomie 67,9 kg/hl. Minimalną gęstość gęstości ziarna kukurydzy w stanie zsypanym w skupie określa są najczęściej na poziomie 72,0 kg/hl. Badane próbki ziarna kukurydzy nie spełniły niniejszej normy.
Marta Rymarczyk, dn. 31.01.2022 r.
Źródła:
Analiza jakości surowców rolnych z uwzględnieniem zagrożenia wystąpienia substancji skażających - Zakład Przetwórstwa Zbóż i Piekarstwa Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno Spożywczego -Państwowy Instytut Badawczy.
Wymagania jakościowe i standardy jakościowe dla zbóż będących przedmiotem obrotu giełdowego w ramach RTRS.
Wymagania jakościowe dla pszenicy objętej interwencyjnym zakupem od 1 listopada do 31 maja.