Biologiczne metody ochrony roślin w rolnictwie ekologicznym
Rolnictwo ekologiczne opiera się na naturalnych metodach produkcji z pominięciem chemicznych środków ochrony roślin. Jednak nawet stosując odpowiednie stanowisko dla roślin, prawidłowy płodozmian i dobór odmian odpornych zdarza się sytuacja, że trzeba zastosować biologiczne metody ochrony roślin w celu ograniczenia występowania organizmów szkodliwych.
W przyrodzie występują trzy grupy organizmów pożytecznych:
- Drapieżniki
- Drapieżne roztocza
- Pluskwiaki
- Chrząszcze
- Pryszczarki
- Parazytoidy
- Pasożytnicze błonkówki
- Muchówki
- Mikroorganizmy
- Nicienie
- Bakterie
- Wirusy
W zwalczaniu organizmów szkodliwych wykorzystuje się następujące mechanizmy:
- Nadpasożytnictwo – które polega na pasożytowaniu mikroorganizmów na patogenach roślin np. Coniothyrium minitans stosuje się w zwalczaniu grzyba Sclerotina sclerotium wywołującego zgnilizne twardzikową roślin.
- Mechanizmy antagonistyczne
- Antybioza –hamowanie wzrostu patogenów przez substancje antybiotyczne, konkurencja o składniki pokarmowe i miejsce
- Mikoliza – enzymatyczne rozpuszczanie ściany komórkowej grzyba (np. bakterie Pseudomonas, Bacillus, niektóre grzyby)
- Mikostaza – hamowanie kiełkowania zarodników grzybów w glebie.
W zastosowaniu biologicznych środków ochrony roślin możliwe jest ich mieszanie – w ten sposób poszerza się spektrum ich działania, zwiększa się ich wydajność i niezawodność szczególnie jeśli zastosuje się środki o różnych mechanizmach działania.
Środki dozwolone do stosowania w rolnictwie ekologicznym dostępne są na stronie Instytutu Ochrony roślin w Poznaniu. Poniżej został przedstawiony mechanizm działania niektórych z nich.
Contans –zawiera oospory grzyba Coniothyrium minitans, które nadpasożytują na sklerocjach grzybów rodzaju Sclerotina, wywołujacych zgniliznę twardzikową, powodując ich zniszczenie i rozpadanie Skupiska zarodników Coniothyrium minitans ograniczają rozwój sklerocjów na powierzchni gleby. Preparat stosuje się do odkażania podłoża pod rośliny ozdobne około 3 miesięcy przed planowaną uprawą w dawce 4kg/ha.
Polyversum WP – Biopreparat zawiera grzyb Pythium oligandrum. Jest to niepatogeniczny grzyb, będący pasożytem niektórych grzybów patogenicznych. Działanie ochronne tego grzyba zasiedlaniu strefy korzeniowej rośliny uprawnej i eliminowaniu miejsca dla patogenów. Oprócz tego stymuluje wzrost rośliny przez wprowadzenie do niej fitohormonów, fosforu i cukru. Przy opryskiwaniu naziemnym rozkłada strzępki grzybni patogenicznej i wspomaga system odpornościowy chorej rośliny.
Preparat stosuje się w uprawie:
- roślin ozdobnych przy zwalczaniu takich chorób jak: zgorzel zgnilakowa, fuzarioza, fytoftoroza, szara pleśń, zgnilizna twardzikowa, rizoktonioza, mączniak prawdziwy, mączniak rzekomy. Można zastosować preparat do zaprawiania cebul. Zaprawiać części roślin mocząc w cieczy użytkowej o stężeniu 0,05% (1 g w 2 l wody) przez 15 minut. Można również używać do podlewania roślin - podlewać rośliny bezpośrednio po posadzeniu cieczą użytkową o stężeniu 0,05% (5 g w 101 wody). W przypadku dużego zagrożenia roślin zabieg powtórzyć po 2 tygodniach.
- roślin warzywniczych : fytoftoroza, zgorzel podstawy łodyg, fuzarioza, szara pleśo, zgnilizna twardzikowa. Zalecane stężenie: 0,05 % (5 g w 10 l wody).
- truskawek - szara pleśń 100 g/ha. Pierwszy zabieg wykonać wczesną wiosną zaraz po ruszeniu wegetacji. Kolejne zabiegi wykonywać od początku fazy kwitnienia co 7 dni.
Caprovirusine Super SC - preparat zawierający zmodyfikowanego wirusa Cydia pomonella w formie granulowanej stosowany do zwalczania owocówki jabłkóweczki i owocówki sliwóweczki.
Dipel WG – zawiera toksyczne dla gąsienic bielinka kapustnika kryształy białka wytwarzanego przez bakterie Bacillus Thurigiensis var.kurstaki Krystaliczne białko jest rozkładane do produktów toksycznych i powoduje paraliż przewodu pokarmowego gąsienic, a w efekcie brak żerowania i śmierć w ciągu kilku dni. Dipel WG jest biologicznym środkiem owadobójczym w formie granul do sporządzania zawiesiny wodnej, o działaniu żołądkowym przeznaczonym do zwalczania gąsienic bielinka rzepnika, bielinka kapustnika, piętnówki kapustnicy i tantnisia krzyżowiaczka w białej kapuście oraz gąsienic pachówki strąkóweczki w grochu. Na roślinie działa powierzchniowo.
Zalecana dawka środka 1kg/ha.
Timorex Gold 24 EC – jest to środek stosowany do zwalczania grzybów chorobotwórczych w formie koncentratu o działaniu kontaktowym. Substancją czynną jest olejek z drzewa herbacianego Melaleuca alternifolia ,który ma działanie fungistatyczne i bakteriobójcze. Zaleca się stosowanie środka co 7-10 dni. Dawka zależy od patogenu (0,3-1%). Można go używać naprzemiennie z innymi preparatami grzybobójczymi dozwolonymi w rolnictwie ekologicznym.
To tylko niektóre z dostępnych biopreparatów , które można stosować w uprawie roślin metodami ekologicznymi. Wbrew pozorom rolnik ekolog nie jest bezradny w walce z patogenami, chociaż zapobieganie ich występowaniu i zwalczanie wymaga dużej wiedzy z zakresu biologii i rolnictwa aby ograniczyć warunki występowania patogenów i stworzyć odpowiednie środowisko życia dla organizmów pożytecznych zarówno tych żyjących na polach jak i introdukowanych w celach leczniczych.
Ewa Mazur, dn. 4.01.2016 r.
Opracowano na podstawie:
„Biologiczne metody ochrony roślin przed chorobami” –Izabela Podgórska UP Poznań
„Biologiczna ochrona roślin jako element integrowanej ochrony roślin”- Joachim Kempka
internet