Dlaczego powinniśmy troszczyć się o glebę?
Gleba to powierzchniowa warstwa skorupy ziemskiej. Jest wytworem złożonego procesu, na który składają się oddziaływania klimatu, skały macierzystej, a przede wszystkim organizmów roślinnych i zwierzęcych. Proces jej tworzenia jest bardzo powolny – wytworzenie 3-4 cm gleby trwa od 200–1000 lat. Z tego względu uważa się glebę za zasób ograniczony, nieodnawialny. Dla zobrazowania, od jak niewielkiej ilości żyznej gleby zależy życie miliardów ludzi, wyobraźmy sobie Ziemię jako jabłko. Podzielmy je na cztery części, z których trzy części wyrzućmy, zatrzymując tylko jedną. Pozostała ćwiartka to stały ląd. 50% jego powierzchni zajmują obszary pustynne, podbiegunowe i góry- gdzie jest zbyt gorąco lub zimno lub zbyt wysoko, by produkować żywność. 40% z tego co pozostało jest zbyt skaliste, zbyt strome, zbyt płytkie, zbyt ubogie lub zbyt podmokłe. Po odcięciu tej części pozostaje nam bardzo mały kawałek jabłka. Skórka, okalająca i chroniąca powierzchnię owocu to gleba. Obierzmy ją, by uświadomić sobie, od jak niewielkiej ilości tej żyznej warstwy zależy życie na naszej planecie. Podobnie jak powietrze i woda, gleba stanowi część systemu utrzymującego nas przy życiu. Podstawowym czynnikiem warunkującym żyzność gleby jest materia organiczna. Jest eliksirem życia, zwłaszcza życia roślin. Wiąże składniki odżywcze w glebie, magazynuje je i udostępnia roślinom. Znajdują tutaj schronienie organizmy glebowe, od bakterii poprzez grzyby, glony aż po dżdżownice i owady. Materia organiczna umożliwia zachowanie składników odżywczych pobieranych przez rośliny, utrzymuje strukturę gleby poprawiając jej właściwości infiltracyjne, zmniejsza parowanie, zwiększa zdolność magazynowania wody. Jednym słowem decyduje o fizycznych, chemicznych i biologicznych cechach gleby. Ponadto przyśpiesza rozkład zanieczyszczeń i wiąże je w swojej strukturze, zmniejszając ryzyko ich wymywania.
Niezbędnym składnikiem gleby jest węgiel organiczny. Jego ilość zawartość w glebie
świadczy o zawartości próchnicy. Źródłem węgla jest nadziemna i podziemna biomasa roślin oraz masa organiczna wprowadzana w postaci nawozów naturalnych (obornik, gnojówka, gnojowica) czy organicznych np. kompost. Poprzez fotosyntezę rosnące rośliny absorbują CO2 z atmosfery, by budować swoją biomasę.
Z danych Programu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Ochrony Środowiska wynika, że górna warstwa gleby głębokości 1 m jest magazynem ok. 2,2 mld ton węgla – ilości trzykrotnie większej od obecnego poziomu CO2 w atmosferze Ziemi. Jego zasoby są jednak bardzo wrażliwe na działalność człowieka. Wycinanie lasów, procesy urbanizacyjne, intensyfikacja produkcji rolnej - to tylko niektóre przyczyny zmniejszania zasobności gleby w materię organiczną, a tym samym uwalniania się węgla z materii organicznej w postaci CO2 do atmosfery. W ciągu ostatnich 25 lat ok. 24 % gleb utraciło naturalną żyzność w wyniku ich niezrównoważonego wykorzystania. Globalne zapotrzebowanie na żywność, wodę i energię będzie wzrastać, z drugiej strony nasilać się będą procesy prowadzące do jałowienia gleb i zajmowania gruntów rolnych na cele inne niż rolnicze.
Według Europejskiego Towarzystwa Ochrony Gleb na ogromnych obszarach południowej Europy zachodzi proces pustynnienia. Mówimy o nim wtedy, kiedy żyzna gleba zostaje wyjałowiona ze składników odżywczych w takim stopniu, że traci zdolność do podtrzymywania życia.
W Europie południowej, zachodniej i środkowej ok. 8% terytorium, czyli ok. 14 mln hektarów przejawia wysoką podatność na pustynnienie. Do państw najbardziej dotkniętych tym procesem należą: Hiszpania, Portugalia, południowa Francja, Grecja i południowe Włochy.
Erozja, zmiana stosunków wodnych, niewłaściwie prowadzone melioracje, wydeptywanie, degradacja biologiczna czyli „zmęczenie gleby” spowodowane jednostronnym użytkowaniem, zakwaszenie, spadek zawartości substancji organicznej, chemizacja rolnictwa to niektóre z przyczyn niszczenia i degradacji gleb.
Gleba jako zasób nieodnawialny powinna podlegać szczególnej ochronie.
Rolnicy, którzy od wieków w sposób naturalny są związani z glebą wiedzą, że utrzymanie jej w dobrej kulturze rolnej gwarantuje dobre plony nie tylko dla obecnych, ale i przyszłych pokoleń.
Barbara Górkowska, dn. 21.08.2013 r.
na podstawie materiałów Europejskiej Agencji Środowiska
Drukuj
PDFPolecamy
