MAŁOPOLSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO
z siedzibą w Karniowicach

Zakładanie i prowadzenie plantacji winorośli i produkcja wina – wyjazd studyjny

W dniach od 05.11. do 08.11. br. Dział Technologii Produkcji Rolniczej i Doświadczalnictwa Małopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Karniowicach w ramach PROW na lata 2014-2020 – Schemat II, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich "Europa inwestująca w obszary wiejskie" i Sieci na Rzecz Innowacji w Rolnictwie zorganizował wyjazd studyjny na terenie Moraw Południowych, pn. „Zakładanie i prowadzenie plantacji winorośli - szansą na rozwój gospodarstw w województwie małopolskim”. Projekt ten kierowany był do osób zainteresowanych uprawą winorośli i produkcją wina.

Dzień 1: Wprowadzenie do winiarskiego świata Moraw

Nasza podróż na Morawy rozpoczęła się od niezwykłego spotkania z panem Jaroslawem Procházka Prezydentem Republiki Kravi Hora – małego, recesyjnego państwa winiarskiego, które stało się symbolem unikalnych tradycji winiarskich regionu. Po oficjalnym powitaniu, odbyło się uroczyste wręczenie paszportów, co miało szczególny charakter, ponieważ Kravi Hora to symboliczne miejsce, które łączy lokalną tożsamość z pasją do wina. Nasz przewodnik pan Filip Hlavinka oprowadził nas uliczkami miejscowości Boretice pokazując malownicze piwniczki, często wkopane w zbocza gór porośniętych winoroślami, które nadają im niepowtarzalny klimat, gdzie mieliśmy okazję zasmakować tradycyjnych win, pełnych smaku, tradycji i lokalnych sekretów, co było prawdziwą esencją regionu. Po emocjonującym rozpoczęciu dnia, udaliśmy się do Velkopavlovickiego subregionu winiarskiego, gdzie spotkaliśmy się z panem Kamilem Prokeŝ, jednym z najlepszych producentów win musujących w regionie. W 2004 roku zasadził swoją pierwszą winnicę o powierzchni 0,33 ha w Velké Němčice w winnicy Punta z odmianami Riesling Vlašský, Tramín rosévy, Dornfelder, Zweigeltrebe i Pinot Noir. Historia Winiarstwa była kultywowana w rodzinie z pokolenia na pokolenie od 140 lat. Obecnie gospodarstwo liczy ok 2 ha winnic pan Kamil jest mistrzem klasycznej metody podwójnej fermentacji w butelce, produkcji oliwy z nasion winorośli oraz produkcji wina bez żadnych dodatków o minimalnej zawartości dwutlenku siarki. Walory win mogliśmy sami ocenić podczas zwiedzania winnicy i degustacji wyjątkowych win musujących. Pan Kamil jest trzykrotnym zwycięzcą w konkursie najlepszego someliera Republiki Czeskiej oraz sabrażu, czyli otwierania wina musującego za pomocą szabli. Jest również wielokrotnym finalistą i zwycięzcą konkursu Winiarz Roku. Prowadzi też wykłady z zakresu winiarstwa na uniwersytecie. Zarówno wina białe, jak i czerwone produkowane są głównie w pojemnikach ceramicznych o pojemności od 200 do 1000 litrów. Produkcja liczy około 25 000 butelek rocznie. Każda butelka opowiada swoją historię, a sama wizyta była niezapomnianą podróżą do serca winiarskich tradycji Moraw.

Dzień 2: Wina niekonwencjonalne i różnorodność smaków

Drugi dzień wyjazdu rozpoczęliśmy od wizyty w Čejkovicach, gdzie zapoznaliśmy się z tajnikami rzemiosła bednarskiego, czyli wyrobu drewnianych beczek z drewna dębowego lub akacjowego w pracowni pana Eduarda Bařina, mistrza tradycyjnego rzemiosła regionu południowo - morawskiego. W rodzinie gospodarza bednarstwo przekazywane jest od pięciu pokoleń, rodzinna tradycja produkcji drewnianych beczek sięga XIX wieku. Od 30 lat zakład zajmuje się produkcją rocznych beczek ze zdobionymi pokrywkami do piwnic templariuszy w Čejkovicach. Od 2011 roku firma Bednářství Bařina działa w nowo wybudowanym warsztacie, gdzie wytwarzane są beczki w rozmiarach od 5 - 5000 litrów, które można stosować do wina i alkoholi mocnych. Dzięki rosnącemu zainteresowaniu klientów wyrobami spółdzielczymi, ale przede wszystkim jakością i kunsztem wykonanych produktów, właściciel pracowni otrzymał nagrodę w 2020 roku.. Oprócz beczek produkowane są również kadzie, doniczki, wiadra oraz akcesoria i wyposażenie piwnic winnych, winiarni, wnętrz i ogrodów. Na życzenie klienta wykonywane są wyroby z artystyczną rzeźbą. W produkcji beczek wykorzystywane są sprawdzone w przeszłości tradycyjne procedury produkcyjne wraz z wykorzystaniem nowoczesnych technologii. Rodzaj drewna, z którego wykonana jest beczka, niewątpliwie wpływa również na smak wina czy sznapsa, ale to, jaki będzie smak, zależy już od samego winiarza. Przy produkcji beczek istotna jest jakość drewna, dlatego drewno w lesie zawsze osobiście wybiera pan Eduard. Drzewa wycinane są w okresie spoczynku roślinności, a następnie przetwarzane specjalną metodą wycinania. Przed produkcją drewno jest naturalnie suszone. Jeden centymetr grubości drewna to rok suszenia. Następnie drewno trafia do produkcji.
Kolejnym obiektem było Muzeum Wsi w Kobyli. Jest ono małym, ale interesującym obiektem promującym lokalne dziedzictwo kulturowe i historyczne, które specjalizuje się w przedstawianiu lokalnych tradycji i zwyczajów. Ekspozycja obejmuje m.in. przedmioty codziennego użytku, narzędzia rolnicze oraz stroje ludowe charakterystyczne dla południowych Moraw. Znaleźliśmy tam również informacje na temat regionalnego rzemiosła i sztuki ludowej. To doskonałe miejsce, by poznać historię życia na wsi oraz wpływ tradycji morawskich na kulturę współczesną. W okolicy znajdują się liczne winnice, a muzeum często współpracuje z lokalnymi winiarniami, organizując degustacje i warsztaty, co przyciąga zarówno turystów, jak i miłośników enoturystyki. Podczas wizyty w muzeum mieliśmy okazję degustować wina niekonwencjonalne pana Jakuba Herzána, charakteryzujące się nietypowym, odważnym i pełnym charakteru smakiem, które wyróżniają się na tle klasycznych trunków regionu.
Ostatnim punktem dnia była wizyta w miejscowości Němčičky w winnicy pana Jana Stávek, czołowego przedstawiciela winiarskich Moraw, który połączył bogatą rodzinną tradycję sięgającą 1898 roku i umiejętności swoich przodków. Swoje głębokie zainteresowanie uwieńczył dyplomem studiów doktoranckich z enologii. Ekologiczna winnica liczy 11ha i należy również do zespołu VOC (Win Oryginalnej Certyfikacji), która produkuje certyfikowane wina z najbardziej tradycyjnych odmian lokalnych, takich jak uprawiana od pokoleń odmiana Frankówka. Podczas swoich podróży po świecie właściciel inspirował się winami likierowymi produkowanych w technologii wina porto. Jest to technologia wzbogacania, podczas której do fermentującego moszczu winogronowego dodaje się destylat winny i dzięki temu stał się jednym z niewielu producentów tego typu win w kraju. Jego podejście do produkcji win było i jest doceniane, czego efektem jest wiele prestiżowych nagród w konkursach. Największym sukcesem Jana Stávka było zdobycie narodowego tytułu „Winnice Republiki Czeskiej 2015 roku“. Degustacja win w tej winnicy była prawdziwą ucztą dla zmysłów – od delikatnych różowych i białych, po intensywne czerwone wina, które doskonale oddają charakter regionu.

Dzień 3 - Winnica Michlovský, Wykład o Piwi i wizyta na Uniwersytecie Rolniczym w Lednice

Trzeci dzień naszej podróży po Morawach to była wyjątkowa okazja do zgłębienia tajników winiarstwa i hodowli winorośli. Rozpoczęliśmy ten dzień od wizyty w przedsiębiorstwie Vinselekt Michlovský a.s., gdzie spotkaliśmy się z jednym z najważniejszych winiarzy regionu panem Milošem Michlovským – właścicielem winnicy, naukowcem i hodowcą odmian międzygatunkowych Piwi, który podzielił się swoją wiedzą na temat innowacyjnych technologii w produkcji wina. Jego wykład, będący pasjonującą opowieścią o przyszłości winiarstwa, pomógł nam zrozumieć, jak rozwój biotechnologii zmienia oblicze tej tradycyjnej branży.
Po wykładzie udaliśmy się na spacer po plantacjach winnic zajmujących 120 ha powierzchni, z czego 12,5 hektara winnic uprawiana jest w systemie rolnictwa ekologicznego. Pozostałe winnice uprawiane są w zintegrowanym systemie produkcji, gdzie na własne oczy przekonaliśmy się, jak wygląda praca w winnicy oraz jak wprowadzenie nowych odmian winorośli może wpłynąć na jakość wina. Uprawiane są tam między innymi białe odmiany Veltlínské, czerwone wczesne - Müller-Thurgau, Aurelius, Pálava, Rhine Riesling, Veltlínské zelené i Hibernal. Z odmian niebieskich, Cabernet Moravia, Frankovka, Pinot Noir i St. Lawrence. Z mniej znanych można znaleźć odmiany Aurelius, Lena, Rinot, Savilon, Erilon, Malverina, Vesna i Tramín red. Roczna produkcja sięga tutaj ok. 1,3 mln butelek i podzielona jest na kilka serii, które wyróżniają się zarówno pochodzeniem winogron, jak i obróbką technologiczną. Gospodarstwo to posiada pielęgnacyjnego robota, który potrafi wypielić do 30 ha/tydzień.
Popołudniu udaliśmy się na Wydział Ogrodniczy Uniwersytetu Rolniczego im. J.G. Mendela w Lednice, gdzie zapoznaliśmy się z najnowszymi badaniami i innowacjami w dziedzinie uprawy winorośli. Lednice, znane z pięknych ogrodów i winnic, było idealnym tłem do zgłębiania wiedzy o ogrodnictwie w kontekście winiarstwa.

Dzień 4 - Winnica Špalek - Zwiedzanie i Degustacja

Ostatni dzień wyjazdu studyjnego upłynął nam w ekologicznej winnicy Špalek, która słynie z jakości swoich win i pięknych tradycji winiarskich. Po rodzinnej winiarni organicznej, zajmującej 12 hektarów winnic (około 60 tys. krzewów) na Kraví Horze niedaleko Znojma oprowadził nas pan Marek Špalek.
Podczas zwiedzania starej piwnicy z piaskowca, dwóch piwniczek winiarskich i pomieszczeń produkcyjnych zobaczyliśmy proces produkcji win oraz tajniki ich dojrzewania. W tej winnicy odkryliśmy, jak tradycja łączy się z nowoczesnymi technologiami, tworząc wina o wyjątkowym smaku i charakterze. Oprócz tradycyjnych win białych, różowych i czerwonych produkują także wina specjalne, takie jak wina lodowe, wina dojrzewające na drożdżach i w dębowych beczkach (Surlie), wina likierowe (Šaler) oraz wina naturalne produkowane z tłoczonych winogron i fermentowane dzikimi drożdżami (Edelspitz).
Dopełnieniem tej wizyty była degustacja win, w trakcie której skosztowaliśmy wyśmienitych trunków, będących owocem pasji i zaangażowania właścicieli. Pod marką Der Ilgner, nawiązującą do austriackich korzeni jednego ze współwłaścicieli, sprzedawany jest tutaj nektar morelowy i syrop z czarnego bzu.

Podsumowując, wyjazd na Morawy to nie tylko podróż po pięknych krajobrazach, ale przede wszystkim droga do serca winiarskiej tradycji, gdzie każdy dzień obfitował w nowe doświadczenia smakowe, spotkania z pasjonatami wina oraz głębokie zanurzenie w kulturę regionu. To niezapomniana przygoda, która na długo pozostanie w naszej pamięci.

Klaudia Bigaj

foto. Jan Sikora, Marta Rymarczyk