Formy ochrony przyrody – Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu
Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu położony jest w południowej części województwa małopolskiego. Utworzony został 1 października 1997 roku na terenie ówczesnego województwa nowosądeckiego na podstawie Rozporządzenia Nr 27 Wojewody Nowosądeckiego. Po reorganizacji województw wydane zostały w 2006 r., 2012 r. i 2013 r. akty normatywne aktualizujące funkcjonowanie obszaru chronionego krajobrazu i obecnie dawny Nowosądecki Obszar Chronionego Krajobrazu funkcjonuje jako Południowomałopolski Obszar Chronionego Krajobrazu.
Położenie geograficzne OCHK obejmuje: Beskid Makowski, Beskid Niski, Beskid Orawsko-Podhalański, Beskid Sądecki, Beskid Wyspowy, Działy Orawskie, Gorce, Kotlinę Orawsko-Podhalańską, Kotlinę Rabczańską, Kotlinę Sądecką, Pasmo Babiogórskie, Pieniny, Pogórze Ciężkowickie, Pogórze Jasielskie, Pogórze Rożnowskie, Pogórze Spisko-Gubałowskie i Rów Podtatrzański.
Obszar ten leży na terenie następujących gmin: Biały Dunajec, Bukowina Tatrzańska, Bystra-Sidzina, Chełmiec, Ciężkowice, Czarny Dunajec, Czchów, Czorsztyn, Dobra, Gorlice, Gródek n. D., Grybów, Iwkowa, Jabłonka, Jordanów, Kamienica, Kamionka W., Korzenna, Kościelisko, Krościenko n. D., Krynica-Zdrój, Laskowa, Limanowa, Lipinki, Lipnica Murowana, Lipnica W., Lubień, Łabowa, Łapsze N., Łącko, Łososina D., Łukowice, Łużna, Maków Podhalański, Mszana D., Nawojowa, Niedźwiedź, Nowy Sącz, Nowy Targ, Ochotnica D., Pcim, Piwniczna-Zdrój, Podegrodzie, Poronin, Raba W., Rabka-Zdrój, Ropa, Rytro, Sękowa, Słopnice, Spytkowice, Stary Sącz, Szaflary, Szczawnica, Tokarnia, Tymbark, Uście Gorlickie, Wiśniowa, Zakliczyn, Zakopane, Zawoja, Żegocina. W jego skład wchodzą powiaty: gorlicki, nowosądecki, nowotarski, limanowski, suski, myślenicki.
Powierzchnia MOCHK wynosi 364 176 km2.
Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach oraz wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Funkcja ochronna wynika z wybitnej wartości obiektów przyrodniczych, dla których OChK jest bezpośrednią otuliną lub dodatkową strefą ochronną (przejściową),
a ponadto większą część tego terenu stanowi obszar węzłów i korytarzy ekologicznych sieci ECONET-PL. Obszarowo przeważają zróżnicowane ekosystemy leśne. Wśród cennych ekosystemów naturalnych wyróżnić należy kompleksy torfowisk wysokich w południowo-zachodniej części Kotliny Orawsko-Nowotarskiej (tzw. Torfowiska Orawskie) i ekosystem rzeki Białki z przełomem oraz izolowane skałki Pasa Skalic Nowotarskich i Spiskich.
W związku z tym, że żyjemy i mieszkamy na obszarze poddanym ochronie, czy zdajemy sobie sprawę, jakie ograniczenia i ustalenia nas obowiązują? Oto niektóre z nich:
Na obszarze chronionym wprowadza się ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów, w celu zachowania ich trwałości oraz zwiększania różnorodności biologicznej.
Ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów leśnych obejmują m.in.:
1) utrzymanie ciągłości i trwałości ekosystemów leśnych;
2) sprzyjanie tworzeniu zwartych kompleksów leśnych;
3) tworzenie i odtwarzanie stref ekotonowych, celem zwiększenia bioróżnorodności;
4) utrzymywanie i tworzenie leśnych korytarzy ekologicznych ze szczególnym uwzględnieniem możliwości migracji dużych ssaków;
5) zalesianie i zadrzewianie gruntów mało przydatnych do produkcji rolnej i nie przeznaczonych na inne cele, z wyłączeniem terenów na których występują nieleśne siedliska przyrodnicze podlegające ochronie, siedliska gatunków roślin, grzybów i zwierząt związanych z ekosystemami nieleśnymi, a także miejsca pełniące funkcje punktów i ciągów widokowych na terenach o dużych wartościach krajobrazowych;
6) pozostawianie drzew o charakterze pomnikowym, drzew dziuplastych, części drzew obumarłych, aż do całkowitego ich rozkładu;
7) zachowanie śródleśnych cieków, mokradeł, polan, torfowisk, wrzosowisk, muraw kserotermicznych i piaskowych oraz polan o wysokiej bioróżnorodności;
8) utrzymanie odpowiedniego poziomu wód gruntowych dla zachowania siedlisk wilgotnych i bagiennych;
9) zachowanie siedlisk chronionych i zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i grzybów;
10) działania na rzecz czynnej ochrony oraz restytucji rzadkich i zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
Ustalenia dotyczące czynnej ochrony ekosystemów nieleśnych obejmują:
1) przeciwdziałanie procesom zarastania łąk i pastwisk cennych ze względów przyrodniczych i krajobrazowych;
2) zachowanie śródpolnych torfowisk, obszarów wodno-błotnych, oczek wodnych wraz z pasem roślinności stanowiącej ich obudowę biologiczną oraz obszarów źródliskowych cieków;
3) kształtowanie zróżnicowanego krajobrazu rolniczego poprzez zachowanie mozaiki pól uprawnych, miedz, płatów wieloletnich ziołorośli, a także ochronę istniejących oraz formowanie nowych zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i przydrożnych;
4) utrzymanie i zwiększanie powierzchni trwałych użytków zielonych;
5) prowadzenie zabiegów agrotechnicznych z uwzględnieniem wymogów zbiorowisk roślinnych i zasiedlających je gatunków fauny, zwłaszcza ptaków (odpowiednie terminy, częstość i techniki koszenia);
6) utrzymanie poziomu wód gruntowych odpowiedniego dla zachowania bioróżnorodności;
7) zachowanie i odtwarzanie korytarzy ekologicznych;
8) zachowanie siedlisk chronionych i zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i grzybów;
9) działania na rzecz czynnej ochrony oraz restytucji rzadkich i zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
Ustalenia w zakresie czynnej ochrony ekosystemów wodnych obejmują:
1) zachowanie zbiorników wód powierzchniowych wraz z ich naturalną obudową biologiczną;
2) utrzymanie i tworzenie stref buforowych wzdłuż cieków wodnych oraz wokół zbiorników wodnych, w tym starorzeczy i oczek wodnych, w postaci pasów szuwarów, zakrzewień i zadrzewień, jako naturalnej obudowy biologicznej, celem zwiększenia bioróżnorodności oraz ograniczenia spływu substancji biogennych;
3) prowadzenie prac regulacyjnych cieków wodnych tylko w zakresie niezbędnym dla ochrony przeciwpowodziowej i w oparciu o zasady dobrej praktyki utrzymania rzek i potoków górskich;
4) zwiększanie retencji wodnej, odtwarzania funkcji obszarów źródliskowych o dużych zdolnościach retencyjnych;
5) zachowanie i odtwarzanie korytarzy ekologicznych opartych o ekosystemy wodne, celem zachowania dróg migracji gatunków;
6) działania na rzecz czynnej ochrony oraz restytucji rzadkich i zagrożonych gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
A oto zakazy obowiązujące na OCHK. Zakazuje się m.in.:
1) zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk, złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką;
2) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.);
3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają one z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej i zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego bądź budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych;
4) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów;
5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciw osuwiskowym lub utrzymaniem, budową, odbudową, naprawą lub remontem urządzeń wodnych;
6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli służą innym celom niż ochrona przyrody lub zrównoważone wykorzystanie użytków rolnych i leśnych oraz racjonalna gospodarka wodna lub rybacka;
7) likwidowania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy i obszarów wodno-błotnych;
8) lokalizowania obiektów budowlanych w pasie szerokości 25 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem urządzeń wodnych oraz obiektów służących prowadzeniu racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej.
Zakazy i ograniczenia mają na celu chronić niepowtarzalny krajobraz, zróżnicowane ekosystemy i siedliska, w celu zachowania bioróżnorodności i niepowtarzalności terenu.
Iwona Smoleń, dn. 25.08.2021 r.
Źródła:
bip.malopolska.pl
pl.wikipedia.org
ww.gdos.gov.pl
krakow.rdos.pl